Schrijvers met snorren

Stijn Streuvels laat me altijd aan Maksim Gorki denken. Komt dat doordat beiden over de werkman schrijven? Misschien wel. Komt het doordat beiden selfmade men in de literatuur zijn? Dat ook. Toch komt 't vooral door hun machtig grote snorren. Telkens ik een portret van Streuvels zie, zeg ik: zo’n snor had Gorki ook. 
Dat laatste blijkt niet te kloppen. Dat zie ik nu ook omdat ik de twee naast elkaar plaats. De indrukwekkende beharing die ze daar hebben is niet deze van een identieke snor. Deze van Streuvels heeft opwaartse uiteinden, Gorki's gaan neerwaarts. In snorrenland is dat een niet onbelangrijk verschil. 

In een boekje (*) dat hij over Streuvels schrijft, vertelt Hedwig Speliers dat hij in 1965 een brief van de Nederlandse Nico Rost toegestuurd krijgt. Die vertelt hem over een bezoek dat hij aan Streuvels brengt en waarbij hem het portret van Maksim Gorki opvalt, dat op Streuvels’ schrijftafel staat.

Blijkt dat niet alleen ik de twee snormannen aan elkaar koppel, Streuvels doet dat zelf ook, door de foto van die andere op zijn bureau te zetten. En Nico Rost doet 't eveneens, hij legt niet het verschil tussen de knevels bloot, maar tussen de manieren waarop de twee over de arbeiders schrijven: ‘Hoe heel anders dan bij de rebel die Gorki was, waren in Streuvels’ boeken de Vlaamse zwoegers, die hun lot droegen met de gelatenheid van het onafwendbare. En in hoevele boeken van Streuvels ontmoette ik telkens weer die erkenning van het “hogere geweld” en de aanvaarding daarvan zonder ook maar het geringste verzet… Altijd weer: dat aanvaarden van maatschappelijke ellende, als normale toestand — altijd dat “fatum”, dat voor ons toch onaanvaardbaar is als eigenlijke oorzaak, want meestal duidelijk ‘definieerbaar’.’ In hetzelfde artikel schrijft Rost nog: ‘Een Gorki was in Rusland mogelijk — Een Streuvels in het katholieke Vlaanderen.’ Niet alleen hun snor, ook het realisme van Gorki en dat van Streuvels drijft hen uit elkaar.

Flor Vandekerckhove

(*) Hedwig Speliers. Omtrent Streuvels. Het einde van een myte. Uitg. Brugge, J. Sonneville, 1968.