Succesvol schrijver en marxist in de XXIste eeuw

De schrijfster in 'Sally Rooney on Writing with Marxism⇲.'

Sally Rooney⇲ (°1991) is een jonge Ierse, succesvolle schrijver, ‘de eerste grote millennial-romanschrijfster’. Haar boeken halen massale oplagen, worden vertaald, ook in het Nederlands, en ze is een marxiste. Ze is begaan met vragen over de sociale klasse waarin zij zich als schrijver bevindt; ze is zich bewust van de machteloosheid van de roman die deel uitmaakt van de wareneconomie; de handelingen en interacties van haar personages worden bepaald, zegt ze, door de klasse waartoe ze behoren. Ze werd in 2018 geïnterviewd tijdens het Louisiana Literature Festival in Denemarken, waar je haar over dat alles kunt horen prakkiseren: Sally Rooney on Writing with Marxism⇲. In dat filmpje zegt ze ondermeer: ‘Ik weet nooit hoe ik dat marxistische raamwerk kan doen passen met de fictie die ik schrijf. Ik weet niet wat het betekent om een marxistische roman te schrijven. En ik zou het graag weten.’ Nadat ik dat filmpje bekeken heb, denk ik dat de Franse auteur Édouard Louis⇲ daarin een veel interessanter pad bewandelt, hij zegt: ‘Zolang een groot deel van de boeken alleen bestemd blijft voor de bevoorrechte klasse, zolang ze een kaakslag blijft voor mensen zoals mijn moeder (), mag de literatuur ten onder gaan. Ik zal onverschillig aan haar sterfbed staan.’

Sally Rooney is ongetwijfeld slimmer dan ik, ze heeft langer gestudeerd, meer gelezen, en dieper nagedacht dan ik, maar al dat prakkiseren over de marxistische roman is volgens mij toch bezijden de kwestie. Er bestaan uiteraard wel allerhande tendensromans⇲, maar niets zegt dat een marxist daaraan moet participeren. Zelf volg ik singer-songwriter - en trotskist - Dave Van Ronk⇲ die zei: ‘’t Is niet omdat je een linkse meubelmaker bent, dat je linkse kasten moet maken.’⇲ Van Ronk benadrukt daarmee dat schrijven ook een kwestie van ambacht is. Ook Victor Serge⇲ is daar in zijn Memoirs of a revolutionary⇲ duidelijk over, weze het dat hij de kwestie vanuit een andere hoek benadert, de creatieve kant: 

‘Dichters en romanschrijvers zijn geen politieke wezens omdat ze in essentie niet rationeel zijn. () De kunstenaar () graaft voortdurend naar zijn materiaal in het onderbewuste, in het voorbewuste, in intuïtie, in een lyrisch innerlijk leven dat nogal moeilijk te definiëren is; hij weet niet met zekerheid waar hij naartoe gaat of wat hij creëert. Als de personages van de romanschrijver echt leven, functioneren ze zelfstandig, tot een punt waarop ze hun auteur uiteindelijk verrassen; en soms is hij behoorlijk perplex als hij hen moet classificeren in termen van moraliteit of maatschappelijk nut. Dostojevski, Gorki en Balzac brachten, allen liefdevol, criminelen tot leven die de Politieke Mens liefdeloos zou neerschieten.’

Er bestaat geen marxistische roman, er bestaat wel een marxistische literaire kritiek⇲. Die levert een bepaalde manier om bijvoorbeeld een roman te bespreken. Een klassiek voorbeeld is de brief van Friedrich Engels aan auteur Margareth Herkness⇲; in de Sovjet-Unie was Alexandr Voronski⇲ een interessante marxistische criticus (hij werd door Stalin vermoord); dichter bij ons heeft Ernest Mandel een indrukwekkende kritiek van de misdaadroman⇲ geschreven. Maar dat alles is wat de criticus over romans zegt. Dat mag interessant zijn en wetenswaard, maar 't is wel praat achteraf. Daar heeft de schrijver niets mee van doen: ‘For us there is only the trying, the rest is not our business.’ (T.S. Eliot.)

Flor Vandekerckhove⇲

Schrijft Sally Rooney zo goed als de verkooppraatjes beweren? Romans moeten natuurlijk verkocht worden en recensenten zijn daarin ook maar pionnen. Ik ga die romans van Rooney niet lezen, ik voel de nood niet, maak er geen tijd voor, vraag me trouwens af wanneer mensen dat allemaal doen. Ik vind ook dat schrijvers veel te veel met romans bezig zijn; elektronische literatuur is, vind ik, veel interessanter, daar valt een literaire weg te ontdekken naar 'mensen die geen boeken lezen'. 

Op ’t net kun je ook andere teksten van Sally Rooney vinden, zoals een memoir betreffende haar deelnames aan wedstrijden in welsprekendheid, Even if you beat me⇲, en een interessant essay: Misreading Ulysses⇲. Twee Nederlanders bekritiseren hier op YouTube⇲ een uur lang haar roman ‘Normale mensen’.  Tetterende Nederlanders, ge moet er tegen kunnen, maar ze fileren wel, in close reading, heel dat boek.