Het modernisme van Isaak Babel

Modernisme in de bouwkunst — Vladimir Tatlin⇲: ontwerp voor het monument van de 3e Internationale. Fotomontage 1919.

ALS IK aan modernistische schrijvers denk, is dat eerst en vooral aan James Joyce⇲ die bijvoorbeeld het slothoofdstuk van zijn Ulysses vijfenvijftig bladzijden lang maakt zonder daar één leesteken in te plaatsen. Of aan Virginia Woolf⇲ die in een stream of consciousness⇲ al de gedachten — en dan werkelijk AL de gedachten — van Mrs Dalloway beschrijft. Of aan Proust, waarvan ik uit pure ergernis een boek in zee gekeild heb. Modernisme staat dan voor ‘moeilijk te lezen auteurs.' 

Nooit denk ik bij 'moeilijk te lezen' aan mijn lievelingsschrijver Isaak Babel, vandaar dat ik moeite heb om de modernist in hem te zien. Ik sta daar niet alleen in, Babel blijft ook in deze lijst van modernistische schrijvers⇲ onvermeld. Dus vraag ik oud-klasmakker Roger Passchyn⇲ of hij ’t eens met ChatGPT⇲ wil proberen. Ik zeg: ‘Roger, is Isaak Babel een modernist? Waaruit bestaat dat modernisme in zijn geval? Hoe wordt dat in zijn verhalen concreet zichtbaar?’ Twee minuten later stuurt Roger me het indrukwekkende antwoord van ChatGPT, 1300 woorden lang, waaruit ik onderstaand stukje van 200 woorden distilleer.

Hoewel Isaak Babel zich niet expliciet uitspreekt over het modernisme, maakt de manier waarop hij experimenteert met perspectief en narratieve structuur duidelijk dat hij openstaat voor vernieuwing in de literatuur, wat hem in zekere zin tot modernist maakt. 

1. Modernistische schrijvers experimenteren met verteltechnieken en structuur, ook Babels korte verhalen zijn zo’n experimenten, ze bevatten vaak onsamenhangende structuren, die de chaotische aard van de gebeurtenissen weerspiegelen. Babel vermengt levendige beelden, ruige omgangstaal en poëtische elementen, en creëert zodoende een unieke taalkundige textuur.

2. Virginia Woolf graaft diep in de psychologische gedachtengang van Mrs Dalloway, zo verdiept ook modernist Babel zich vaak in de innerlijke gedachten van personages. Babels verhalen onderzoeken vaak de subjectieve ervaringen van individuen, vooral de psychologische effecten van oorlog en geweld.

3. Veel modernisten beschrijven ontwrichting en vervreemding in een snel veranderende omgeving. Babel doet dat ook, hij legt de complexiteit in de Sovjet-Unie vast tijdens de Russische Revolutie en de daaropvolgende burgeroorlog. 

4. Babel, die een joodse achtergrond heeft, onderzoekt culturele hybriditeit. Zijn personages navigeren tussen verschillende culturele, taalkundige en sociale identiteiten, wat de complexiteit van die tijd weerspiegelt. Zijn verhalen hebben soms een open einde, waardoor lezers worden uitgenodigd de dingen op meerdere manieren te interpreteren. 

Voilà. Ik ga daar op letten als ik weer eens zo’n verhaal van Babel tot mij neem. En wat ik ook eens ga doen is ChatGPT in huis halen, ’t is niet voor ’t eerst⇲ dat die machinerie me aangenaam verrast. 
Flor Vandekerckhove⇲

Isaak Babel, Verhalen. Vertaald uit het Russisch in het Nederlands door Froukje Slofstra. Uitg. Meulenhoff, A'dam. 2001. 573 ps. Wie Babel nog niet kent, maar een mondje Engels beheerst kan ook iets anders doen. Je kunt Babel gratis van het net halen. The Complete Works of Isaac Babel. Opgemaakt door Isaaks dochter Nathalia. Met een voorwoord van Cynthia Ozick. 1072 pp. Uitg. WW Norton & C°. 2002. Ik zie dat het boek in ’t Engels in verschillende formaten en edities te koop is, niet als e-boek. Maar de pdf van het boek kan wel op verschillende plekken van ’t internet gratis gedownload worden. Ikzelf deed het hier⇲.