Schrijver, ik vraag het je: ‘Waar gaan we naartoe?’

Foto: Ivo Michiels (°1923 - 2012†) in 2011 thuis in Le Barroux in de Vaucluse. Foto Michiel Hendryckx. — — Wie ietwat in deze blog sprokkelt, vindt tal van stukjes waarin ik rond het thema ‘verdwalen, treuzelen, twijfelen.’⇲ cirkel, zoekend naar wat literair nog niet is, maar wel kan komen. Ivo Michiels, een monument van het experimentele schrijven, snelt me nu te hulp.

IN EEN GESPREK vraagt Sigrid Bousset aan Ivo Michiels⇲ of zijn Journal brut ook zijn eigen leven duidt. ‘Zeker', zegt hij, 'Op experimentele en tegelijk plezierige wijze. Voor mij is de hele Journal brut-cyclus een boeket vol verwijzingen, duidingen, interrelaties. () Journal brut is, ook al zitten er tragische stukken in, één ruiker, een beetje toverachtig, zelfs een beetje circusachtig. Een clown die ballen omhoog gooit en ze weer opvangt, kleurenwisseling. Tegelijk zit er duiding in dat circus, dat boeket. Niet schools, niet autobiografisch in de zin van: “Nu ga ik het allemaal vertellen.” Nee, het blijft speels. Het is alsof je op bezoek gaat bij jezelf, je legt stukken ervaring naast elkaar, boven op elkaar, met fictie tussen de harde werkelijkheid. Zo plaats je jezelf in een context, je voelt jezelf deel uitmakend met een levend bestaan met miljoenen mensen. () Je maakt deel uit van wat rond je beweegt.’  (°)
Ik herken zowaar mijn blog. Is De Laatste Vuurtorenwachter niet evengoed een boeket vol verwijzingen, duidingen, interrelaties? Ook ik ga op bezoek bij mezelf, leg stukken ervaring naast elkaar, boven op elkaar, met fictie tussen de harde werkelijkheid. Een clown die ballen omhoog gooit en ze weer opvangt… Zeer herkenbaar allemaal, zelfs de clown met zijn balspel is in De Laatste gepasseerd als Vier op de schaal van Rastelli⇲.  
Wat Ivo Michiels zegt, stemt hoopvol. Dit is ook wat een schrijver in deze tijden van artificiële intelligentie (AI) kan doen, een journal brut creëren. Dit is het verdwalen, treuzelen en twijfelen waarover ik al enige tijd al doende⇲ nadenk. In een reactie daarop laat Ignace Pollet⇲ me weten dat de literaire tekst iets zal worden ‘zoals jazz dat werd in de muziek, na de opkomst van de rock/pop. Iets voor fijnproevers.’ Wat een mooie gedachte! Alle genrelectuur - thriller, roman noir, scifi, fantasy, young adult, western, horror, porno… - kunnen we aan taalmodellen overlaten, AI produceert dat sneller, goedkoper, wellicht beter. Maar verdwalen, treuzelen en twijfelen, in een weblog bijvoorbeeld, dat kunnen alleen schrijvers, échte schrijvers. In zijn antwoord merkt Pollet echter ook op dat daar nauwelijks publiek voor is. Ik veronderstel dat hij uit ervaring spreekt en ik deel die ervaring, zoals ik dat al zei in De blogger en de literaire markt⇲.
Wat me tot Paul Sebes⇲ brengt die in de krant zegt: ‘De roman is een plek waar het onzekere mag blijven bestaan, waar taal niet alleen doorgeefluik is maar ook weerstand biedt, waar morele tegenstrijdigheden niet meteen gladgestreken worden. Juist nu alles meetbaar, efficiënt en doorzichtig moet zijn, is die ruimte onmisbaar. Dat kan alleen als twee voorwaarden worden vervuld. Uitgevers moeten de moed hebben om ruimte te blijven maken voor serieuze fictie en non-fictie, ook als de markt schreeuwt om louter commerciële titels. En lezers moeten hun eigen rol erkennen: wie wil dat zulke boeken blijven bestaan, moet ze kopen, lezen en erover spreken.’ (°°) Het tweede deel van het citaat is een verkooppraatje (Sebes is literair agent, hij leeft van de verkoop.) Het eerste deel mag De Laatste Vuurtorenwachter evengoed als pluim op zijn hoed steken: de blog is een plek waar het onzekere mag blijven bestaan, waar taal niet alleen doorgeefluik is maar ook weerstand biedt, waar morele tegenstrijdigheden niet meteen gladgestreken worden. Kopen hoeft niet meer. Lezers, lees de blog! Recensenten, spreek erover! En nog eens: kopen hoeft niet meer.
Flor Vandekerckhove⇲

(°) Sigrid Bousset. Meer dan ik me herinner. Gesprekken met Ivo Michiels. 2011. De Bezige Bij, A’dam. 270 pp. (Sigried Bousset werkt momenteel aan de biografie van Ivo Michiels.)
(°°) Paul Sebes. Als we stoppen met lezen, stopt het denken. In DSLetteren, 23 augustus 2025.

Schrijver, ik vraag het je: ‘Waar gaan we naartoe?’ klasseer ik (misschien wel ten onrechte) als mini-essay. Hoe dan ook: uitgeverij De Lachende Visch bundelde in 2025 vijftig soortgelijke stukjes in Vanaf de vuurtoren. Zoals alle e-boeken van uitgeverij De Lachende Visch is ook Vanaf de vuurtoren gratis voor elkeen die erom vraagt. De bundel (e-boek, pdf of epub naar keuze) ligt klaar in De Weggeefwinkel. Doe het meteen via liefkemores@telenet.be⇲ (vermeld de titel en zeg of je ePub of pdf wilt) en het boek ligt meteen in uw mailbox.