Ah hoe zoet smaakt de tol van de roem

Foto Lisa Van Damme⇲, in DS 15 december 2012.

TWEE KEER kom ik voor in een paginalang artikel van een grote krant. De eerste keer is dat op 11 juni 1996, De Morgen noemt me in één adem met de Britse koning Edward XIII en met toenmalig CVP-voorzitter Johan Van Hecke. Ik schrijf erover in Afscheid van de schilderkunst⇲. De andere keer is dat in De Standaard, op 't einde van 2012, daar rest op ’t internet een spoor⇲ van. 
Dat betekent wel iets, een bladzijde in zo’n krant, De Morgen is iets anders dan De Zeewacht hé en De Standaard is Het Laatste Nieuws niet. Als je naam zo’n kwaliteitskrant⇲ haalt, weet je niet goed wat je nadien overkomt: mensen die je anders niet zien staan, nemen opeens hun hoed af (dat gaat gauw weer over hoor.) En wat ook gebeurt is dit: na die bladzijde in 1996 kreeg ik een telefoontje van Leen en ook een van Daisy, twee dames waarmee ik lang geleden wel eens het bed gedeeld had — los van elkaar hé — en die daar plotsklaps aan herinnerd werden. (Ze hadden beiden mijn telefoonnummer van Douglas De Coninck⇲ gekregen, de snoodaard.) Na de bladzijde in De Standaard was het Gerdje uit Borgerhout die weer contact met me opnam. Zij herinnerde zich onze zomerliefde, ze was dertien, ik twaalf. Zestig jaar later zagen we elkaar weer — ah hoe zoet smaakt de tol van de roem! — ik schrijf erover in Zomerliefde⇲.
Flor Vandekerckhove⇲

In de krant gevonden poëzie

WAT een readymade⇲ is in de beeldende kunsten, is gevonden poëzie⇲ in de literatuur. Paul van Ostaijen⇲ heeft het gedaan, K. Schippers⇲, Jules Deelder⇲, Armando⇲, Cornelis Bastiaan Vaandrager⇲, C. Buddingh'⇲ en Peter Holvoet-Hanssen⇲. En ook ik. De drie faits divers die ik hieronder op YouTube voordraag zijn gevonden poëzie, ’t zijn krantenberichten tot literatuur verheven. Wie wil lezen kijkt daar⇲, wie wil luisteren kan hieronder terecht, de gif is van van Bill Domonkos⇲. (Flor Vandekerckhove⇲)

www.youtube.com/watch?v=2qCIe-yo8ws

Seks, politiek en een pleidooi voor het wandelen

GE WEET dat ik een soixantehuitard⇲ ben. Daardoor komt het ook dat ik ooit chlamydia⇲ opgelopen heb. Wanneer dat juist gebeurd is, weet ik niet, maar ik liet zelden een kans passeren. Ik weet ervan doordat een minnares plotsklaps ook chlamydia had, ik kende de naam niet eens: chlamydia. Ze verweet me dat ze nooit meer zwanger kon worden, wat mij goed uitkwam. Ge ziet, ik ben eerlijk, ook als daaruit blijkt dat ik een verwerpelijke mannemens⇲ ben.

Nu, zoveel jaar later, lees ik in de krant dat chlamydia niet zo erg is. In ’t UZ zeggen ze: ‘Mogelijk word je zelfs minder vatbaar voor een nieuwe infectie als je lichaam de bacterie zelf, zonder antibiotica, heeft bestreden.’  En: ‘Vrouwen met chlamydia zagen hun kansen om zwanger te worden niet verkleinen, al moesten ze er gemiddeld langer op wachten.’ Goed nieuws, al zijn de feiten wat mij betreft al lang verjaard.
Daarna lees ik in de krant wat Paul Magnette⇲ over de Franstalige liberalen schrijft: ‘Het is een strategie, ze hebben geen scrupules. Ze trekken de kaart van ongecompliceerd rechts, ze vallen werklozen aan, ze vertellen om het even wat over vreemdelingen, ze lanceren hun thema’s en ze winnen.’ Dat komt goed overeen met wat barones Mia Doornaert⇲ eerder al geschreven had: Waalse liberalen winnen omdat ze onverbloemd rechts zijn, Vlaamse liberalen verliezen doordat ze soixantehuitards achternalopen. Ik dacht toen meteen: Oh Mia, gij kalle⇲! ’t Verschil is dat 't parlement hier al overloopt van ongecompliceerd rechts, terwijl het in Wallonië politiek ondervertegenwoordigd was, wat Paul Magnette nu bevestigt: ‘Er is amper nog een extreem rechts aanbod in Franstalig België. De MR heeft die ruimte ingenomen. De MR heeft haar score van bijna 30 procent te danken aan de 100.000 stemmen van mensen die voorheen stemden op extreemrechtse partijen.’ En hij besluit met een vraag: ‘Maar als je op die manier wint, hoe ga je dan regeren?’ 

Die vraag hoef ik gelukkig niet te beantwoorden, naar mij luistert toch niemand, ik ga wandelen. Rebecca Solnit⇲ zegt daarover: ’Idealiter is wandelen een toestand waarin geest, lichaam en wereld op één lijn liggen, alsof het drie personages zijn die een gesprek met elkaar aanknopen, drie noten die opeens een akkoord vormen. Wandelen laat ons toe om zowel in ons lichaam als in de wereld te zijn zonder ons daar druk over te moeten maken.’
Flor Vandekerckhove⇲

Rebecca Solnit. Wanderlust. a history of walking⇲. 2001. Uitg. Pinguin Books. 368 pp.

De jonkies van de elektronische literatuur

OVERTUIGD van de blijvende impact van ’t internet op de literatuur verliet ik eind 2013 de wereld van het papieren boek. Ik haalde De Laatste Vuurtorenwachter weg uit Het Visserijblad⇲ en maakte er een blog⇲ van, Daarna publiceerde ik, naast de blog, alleen nog e-boeken. Gaandeweg ontwikkelde ik mijn eigen ‘internetstijl’ (work in progress trouwens.) 

Uiteraard gaan velen me daarin voor. Zo zijn er Pioniers van de elektronische literatuur⇲ geweest, auteurs van ingewikkelde hypertekstverhalen die al vanaf de jaren negentig —  zelfs vóór het internet — met de combinatie van elektronica & literatuur in de weer waren, veelal academici waar ik me niet eens aan durf te meten. 

Kenneth Goldsmith⇲ is een geval apart. Ik heb al meer dan eens op deze avant-gardeschrijver gewezen die me in 2016⇲ op ongeziene mogelijkheden van ’t internet wees. In dat boekje haalt hij het voorbeeld aan van Jennifer Egan⇲ die in 2010 een roman schrijft bestaand uit 607 tweets. Over Goldsmiths avantgardistische poëzie heb ik ook iets staan: Elvis has left the building⇲. 

Ook de jongeren van de literaire Alt-Lit⇲ beweging zijn mij voorgegaan, jonge Amerikaanse schrijvers die tussen 2011 en 2014 hun persoonlijke verhalen over seks, drugs en emoties op ’t net gooien. Bekende auteurs zijn Tao Lin⇲ en Megan Boyle⇲ die hun trips, depressies, kommer & kwel op Twitter, Tumblr, Facebook, YouTube⇲, Gmail en blogger⇲ zetten en daar nadien boekjes van maken. Tao Lin is ook oprichter van de voor Alt-Lin erg relevante uitgeverij MUUMUU HOUSE⇲. Wie meer over deze, intussen ook alweer verdwenen beweging wil weten, geraakt al een eind ver met deze alt-lit voor beginners⇲. Wie wil weten wat er vandaag van rest, kan in deze longread⇲ terecht. Op de vraag of de beweging ook Nederlandstalige literatuur en schrijvers heeft voortgebracht, blijf ik het antwoord schuldig. Wel zie ik dat Tao-Lins boek TaiPei in ’t Nederlands⇲ vertaald werd.

Flor Vandekerckhove⇲

Tao Lin. Taipei. e-boek. Nederlandse vertaling. 2014 Uitg. Podium. 299 ps. 

Avondje Wit Paard

SOMS wil ik mezelf niet zijn, maar iemand anders. Dan brengt een taxi me naar Het Witte Paard⇲, waar ik Sandrine⇲ in Hot Summer Night⇲ ga bekijken. Naast me zit een blonde stoot, een studente die me sugardaddy⇲ noemt, ze zegt dat ze Marlene heet. Ik vertel Marlene honderduit over de showbusiness, over Sandrine bijvoorbeeld, die ik me herinner uit de tijd dat ze omroepster was, en over Luc Caals⇲, waarvan ik weet dat hij zestien jaar lang artistiek directeur van Bredene Palace⇲ geweest is, maar pas op, zeg ik er meteen bij, je mag die Caals niet verwarren met Henk de Bruin⇲. Zo probeer ik indruk te maken op Marlene, terwijl Sandrine op 't podium volop sjette geeft⇲. Tussendoor zeg ik Marlene nog dat Jacky Lafon⇲ in 2019 voor de 44ste keer Lourdes⇲ bezocht heeft, waar ze telkens de kruisweg blootsvoets aflegt. Dat maakt natuurlijk indruk op Marlene die in Leuven godsdienstwetenschappen studeert. Hoeft het gezegd dat ik na zo’n avond in Het Witte Paard toch weer blij ben dat ik niet iemand anders ben, maar gewoon mezelf? 

Zo, dat moest ik toch even kwijt.
Flor Vandekerckhove⇲

Mijn gebrek aan sociabiliteit is welhaast compleet

Links: Daniël Crabeels verwelkomt Hugo Brutin en Lieve Sinaeve. Rechts: Samuel Pennynck fotografeert Luc Martinsen.

Daniël Crabeels⇲ is eigenaar, Daniela Chirion⇲ is curator, Lloyd⇲ is de galerie. Nog tot zondag 18 augustus is daar … from Ostend with love te zien, werk van Jacky De Maeyer⇲, Valerie Decleer⇲, Philippe Badert⇲ en Hans Defer⇲. (°) Mocht mij een greintje sociabiliteit⇲ resten, dan had ik de vernissage bijgewoond, dan was ik daar door kunst geïnspireerd geraakt, dan had ik me bij Hugo⇲ verontschuldigd omdat ik hem onlangs op de Baelskaai⇲ passeerde zonder groeten. 

Mijn gebrek aan sociabiliteit is helaas welhaast compleet, ik gedraag me als A.L. Snijders: 'Ik zie mensen in de verte, ik ga niet naar ze toe, ik blijf roerloos tussen de bomen staan. Ik voel me schuldig en bevrijd. Om die twee dingen gaat het: ik ben een sociaal mens met een glimlach en een eenzaam dier dat niet gestoord wil worden. Nooit ben ik zonder dat schurende gevoel.'

Daardoor zal ik evenmin in De Grote Ruutten⇲ present tekenen wanneer Samuel Pennynck⇲ in die galerie een tentoonstelling cureert die op 2 augustus van start gaat als The Pink Lady. De jonge Pennynck selecteert er werk uit de productie van de jongste 15 jaar van Luc Martinsen⇲ en kiest voor roze, blauw en zwart op doek, merkwaardige benadering voorwaar. (°°)
Wat kan ik doen om mijn gebrek aan sociabiliteit goed te maken? Veldpost van Herman Pieter de Boer⇲ kan helpen. Soldaat Loftus krijgt post van een buurmeisje: ‘Beste Loftus, ik schrijf je een brief want je bent ver weg. Hoe gaat het met jou? Hier gaat alles goed. Ons varken heeft gebigd. Elf stuks. Gisteren heeft het vreselijk gestormd. Mijn vader zijn pet lag in de sloot. Nu Loftus, ik eindig, het papier is vol. Anna.’ De Boer schrijft daarna nog één zin, een bijzonder straffe slotzin: ‘Wel allemachtig!’, riep Loftus ontroerd. ‘Een liefdesbrief!’
Flor Vandekerckhove⇲

(°) …from Ostend, with love. @ Galerie Lloyd, Vlaanderenstraat 76, Oostende. Jacky De Maeyer, Valerie Decleer, Philippe Badert, Hans Defer. Nog tot 18 augustus.
(°°) The Pink Lady - Luc Martinsen. Opening: 2 augustus om 19u @ Galerie De Grote Ruutten, Wagenstraat 27 Oostende. Open vrij/zat/zon t.e.m. 18 augustus en op afspraak (0465020750 / 04834113099).

Op de verjaardag van mijn oudste

Links: Marijke Vandekerckhove, collage 1982, ‘Gelukkige moederkesdag’. Rechts: Marijke Vandekerckhove. 2024, ‘I remember a game where I stood on my father’s feet and we took a short walk that way.’ ('Ik herinner me een spel waarbij ik op mijn vaders voeten stond en we een zo een eindje gingen wandelen.')

23 JULI 2024 — De jonge vader die ik eertijds was, nam in de jaren zeventig een gewoonte aan: wanneer een pril artefactje van zijn eerstgeborene (°23.07.1974) op z’n weg kwam te liggen — omdat ze 't op de grond had achtergelaten bijvoorbeeld — nam hij het op en stak het in de schuif: krabbel, tekening, blaadje, collage, schriftje, agendaatje, prulletje… ’t Was geen ritueel, het had geen bijzondere bedoeling, ’t was een gewoonte die reflex werd. En die schuif is hem blijven vergezellen op het krinkelende winkelende levenspad dat voor hem lag.

Die gewoonte had later als aangenaam effect dat ik mijn intussen volwassen geworden oudste jaarlijks, op haar verjaardag, zo’n artefactje uit de schuif cadeau kon doen. Ik veronderstel dat het wel prettig is als je bijvoorbeeld op je zesendertigste een tekening in handen krijgt van toen je zes was en op je tweeënveertigste een boekje met telefoonnummers van maatjes uit de tijd dat je vijftien was…
Onuitputtelijk is die schuif niet en inmiddels rondt mijn oudste de kaap van vijftig, maar ik heb wel nog 1 & ander. Zoals ook een tekening-collage die ze in 1982 voor haar mémé maakt, ‘Gelukkige moederkesdag’, blaadje dat ook Bert en Merel mee ondertekenen. Mijn moeder is er ongetwijfeld blij mee geweest, temeer omdat ze zoiets nooit van d’r zoon heeft mogen verwachten — dwars als hij is, laat hij alle vieringen al van kindsbeen aan zich voorbijgaan.
De bodem van de schuif komt in zicht. Gelukkig heeft m’n oudste inmiddels zelf de draad opgenomen en verzamelt ze nu op Instagram⇲ zelf haar artefacten. Wat tot een mooie slotbeschouwing leidt: hoe revolutionair zo’n digitaal medium ook zijn mag, ’t is ook maar de voortzetting van wat een jonge vader al in de jaren zeventig als gewoonte aannam.
Flor Vandekerckhove⇲

Baelskaai 12, vroeger en nu

(Het geel ingekleurde stukje op de foto bovenaan rechts toont ongeveer de plek waar de jonge nettenbreisters destijds aan 't werk waren. Meer over de foto's in deze combinatie lees je in onderstaande tekst.)

ER VALT VEEL over de Oostendse Oosteroever te vertellen, veel over vroeger en veel over nu. Dat geldt ook voor De Laatste Vuurtorenwachter die vandaag, trots als een gieter, al ‘t twaalfde stukje over dat gebied post, wat me zo’n beetje tot de chroniqueur van de wijk maakt. Onderaan plaats ik een lijstje dat je naar voorgaande stukjes leidt, maar eerst heb ik het over het imposante bouwwerk op de hoek van Baelskaai en Fortstraat.
De nieuwbouw op Baelskaai 12 zette meteen de toon, het was niet alleen het eerste gebouw dat van de indringende vernieuwing getuigde, het zou ook de spectaculairste doening van de wijk blijven: de toch wel merkwaardige bouwstijl, appartementen met een vanaf de straat zichtbaar zwembad, de prijs van die appartementen… Het sprak evengoed tot de verbeelding van toekomstige eigenaars, als het wrevel opwekte bij sommigen die daar voorheen een bete broods verdiend hadden, soms van vader op zoon en van moeder op dochter. 

Hoe ik daar zelf tegenover sta? In Het Visserijblad⇲ liet ik voor- en tegenstanders van de geplande wijkvernieuwing aan het woord, zelf heb ik er graag gewerkt en gewoond, maar ik voel geen wrevel. Integendeel, ik wandel er graag, schrijf er ook graag over.

’t Is uiteraard ook waar dat de wijkhernieuwing veel herkenningspunten wegveegt. Waar nu dat iconische bouwwerk staat, klopte eertijds het hart van de onderneming die in de volksmond Crops⇲ heette, De merknaam Crop’s van visverwerker Decrop werd alom bekend, maar ook wie op/aan de schepen van de NV Motorvisserij werkte, deed dat voor Crops. Ostend Stores & Rope Works was al sinds 1922 in handen van de familie en ook daar, op de Reederijkaai (later werd dat de Baelskaai), werkte men voor Crops. Honderden Oostendenaars, misschien wel duizenden, hebben voor Decrop gewerkt. En niet alleen mannen, zoals uit een anekdote blijkt: in Het Visserijblad plaatste ik al eens een foto uit de archiefdoos van het blad. Zoals deze in hoofding, uit 1950-51. Daarop zie je twee twee jonge nettenbreisters aan 't werk in het atelier van Ostend Stores & Rope Works (Later Multinet, een onderneming van Decrop). Christophe Vandekerckhove (geen familie) stuurde me daarop een briefje: 

‘De rechter jongedame is m’n ma, Gabrielle Blondé [†2020, zie inzet, mijn noot]. Ik heb haar de foto getoond en volgens haar was ze toen 17 à 18 jaar. Ze was alleszins heel tevreden met de foto, helaas herinnert ze zich niet wie de vriendin is die naast haar zit. Wel herinnert ze zich dat het zeer zwaar werk was en dat haar handen er danig onder te lijden hadden.'

Flor Vandekerckhove⇲

Het personage dat daar op de hoek van Baelskaai en Forstraat, naast de Porche, met zijn hoed zwaait, ben ik, mijn fiets staat iets verder. 

Andere posts over dit gebied vind je in Juwelen op de Baelskaai, vroeger en nu⇲, Op de oosteroever zijn de zeden niet veranderd⇲, Mijn tijd op de Oosteroever⇲,  Oud en nieuw⇲, Avontuurlijk kaaileven op de Oosteroever⇲, Heim en de consul, kleurrijke figuren van de Baelskaai⇲, One Baelskaai, waar persgeschiedenis geschreven werd⇲, De vuurtorenwatcher⇲, Herinneringen aan de toen nog (Oude) Vuurtorenwijk⇲, Heisa omwille van een lichtstraal⇲,  Ziet u daar de torenvalk nog vliegen?⇲…

Le mur du con (De muur van Ducon)

IN 2015 schrijf ik een verhaal dat simpelweg ‘De muur’ heet. Omdat ik met de tijd beter leer schrijven en in toenemende mate rekening hou met het medium — de blog, het internet, het digitale — en met de lezers die daar gebruik van maken, wordt dat verhaal korter, gebald, tot zijn essentie herleid, het wordt beter! Hoe 'De muur' er nu uitziet kun je elders lezen onder de titel De muur van Ducon⇲, hoe ik het declameer kun je hieronder beluisteren in een video die ik zopas op YouTube plaatste als Le mur du con. Daar valt ook wel wat te bekijken: omdat het een verhaal uit het ongerijmde is, plaats ik er stills bij die ik uit een filmpje van Petr Válek⇲ pluk, een veelzijdige kunstenaar die ik heb leren kennen als specialist van… het ongerijmde. (Flor Vandekerckhove⇲)

www.youtube.com/watch?v=yGKJRNU0_Xk

De ene pil is de andere niet

IN DE KRANT staat een regelmatig terugkomende rubriek die Wetenschapswinkel heet. Lezers stellen vragen, waarop wetenschapsjournalisten als bijvoorbeeld Tomas van Dijk⇲ vervolgens een correct antwoord formuleren. (°) Op 8 juli luidt de vraag: Wat gebeurt er als je als man de pil slikt? Ik vat het antwoord samen: er gebeurt niets, maar als je ’t maanden aan een stuk doet, krijg je ferme borsten.
De vraag doet me denken aan een andere: Wat gebeurt er als een vrouw Viagra⇲ slikt? Ik weet niet of Tomas van Dijk daar al een wetenschappelijk antwoord op klaar heeft staan, maar sinds 2020 ken ik wel een pornografisch antwoord. Dat komt zo: in 2020 bestelt ene Charlie Hédo⇲ een boek van me. Die naam blijkt het pseudoniem te zijn van een auteur die zich bekent tot ‘de grotendeels verborgen stroming der pornografische literatuur.’ We schrijven een beetje over en weer, Charlie en ik, waarover ik verslag uitbreng in Heden penetreren we de wereld van Charlie Hédo⇲, een verhelderend stukje voorwaar. Hédo zendt me ter illustratie een verhaal, waarin de vrouw des huizes Viagra slikt en dit is wat er vervolgens gebeurt: ‘Zij stond stijf van de opwinding, al haar spieren waren gespannen, haar tepels priemden vooruit, haar dijspieren leken zich klaar te houden voor een spurt, haar kuiten puilden uit, haar rug kromde zich, als bij een kat die klaar is om te springen, haar nekspieren trilden en haar ogen waren bloeddoorlopen.’ De butler van dit welstellende gezin — een ‘neger’, zoals Charlie ’t formuleert — moet eraan geloven: ‘Ze had zijn gat al langer bloot gemaakt en nu trok ze zijn broek helemaal af. Op dat moment knikte de neger zijn kont naar voor en dreef hij zijn gevaarte in haar spleet.’ Het gezellig samenzijn eindigt als volgt: ‘Genevieve kneep de zwarte ballen leeg en ze zoog haar mond op de zijne alsof er zo ook nog zaad te krijgen was en ze wilde niet dat het ophield maar op den duur viel de neger toch stil, want hij was geen neukmachine, hij was geen melkmachine, nee, hij was leeg.’
Flor Vandekerckhove⇲

(°) De Standaard. Wetenschapswinkel. Vragen richt je aan wetenschapswinkel@standaard.be⇲ onder vermelding van naam en woonplaats.

Vijf tekenaars over de stad

Twee keer Frans Masereel. Links Le trottoir (1926), waterverf en Chinese inkt op papier, 52,5x71,5 cm. 

Rechts: Sortie de cinema (1925).

IK BEN een trouwe bezoeker van de zomertentoonstellingen in De Meridiaan, Blankenberge. (°) In die gewoonte heeft corona wel een deuk geslagen, en dat deed daarna ook de weerstand om oude gewoonten weer op te nemen, maar dit jaar nam ik de draad weer op. (°) En weer deed ik het zoals vroeger: ik ga twee keer. De eerste keer doe ik het onbevangen, onwetend, de tweede keer ga ik geïnstrueerd en dan neem ik tot mij wat ik de eerste keer gemist heb. In B'berge kan ik dat doen, 't is maar een tramrit ver — 13.37 km, 33 minuten — en de tentoonstelling is gratis. 

Dit is wat mij dit jaar bij ‘t eerste bezoek opvalt: grote, kleurrijke tableaus van Frans Masereel⇲, (°°) waarvan ik tot dan toe alleen zwart-wit houtsnijwerk mocht zien. Die kleurrijke werken zijn zo overweldigend dat ik me afvraag wat ze qua techniek en stijl met het werk van de andere vertolkers van het stadsleven van doen hebben, stuk voor stuk fijne tekenaars, dat wel: Brecht Evens⇲, Ever Meulen⇲, Marc Palmer⇲ en Lukas Verstraete⇲. Op de kusttram die me achteraf naar huis brengt, laat ik alles bezinken en thuis lees ik de altijd sobere en interessante brochure die ze in De Meridiaan telkens aan de zomertentoonstelling toevoegen.
Dit is waaraan ik tijdens mijn tweede bezoek aandacht schenk: de tableaus van Masereel zijn geen schilderijen, zoals ik eerst dacht, maar tekeningen in kleur. En ook de andere grafische kunstenaars tonen ons stadstekeningen in kleur, dat is wat de vijf qua techniek met elkaar gemeen hebben. Waardoor ik bij mijn tweede bezoek met een nieuwe blik naar de tentoonstelling kijk, verrijkt door wat de brochure me intussen geleerd heeft.

Flor Vandekerckhove⇲

(°) De tentoonstelling heet De stad en toont werk van vijf vooraanstaande Belgische grafische kunstenaars: Frans Masereel⇲, Brecht Evens⇲, Ever Meulen⇲, Marc Palmer⇲ en Lukas Verstraete⇲. Nog tot en met 3 november 2024 in exporuimte De Meridiaan in Blankenberge⇲ (Hoogstraat 2, 8370 Blankenberge.) Vorige jaren ging ik in De Meridiaan kijken naar werk van Lieve Blancquaert⇲ in 2022, Michiel Hendrycks⇲ in 2018, Cindy Wright⇲ in 2019. (°°) Frans Masereel heeft een indrukwekkend oeuvre dat de (groot)stad belicht. Meer daarover in het te downloaden De weergave van de grootstad in het werk van Frans Masereel⇲. Universiteit Gent. Academiejaar 2012-2013. Masterproef van Lize De Doncker.

P.S.: Bij een vorig bezoek ontdekte ik in Blankenberge nog een andere tentoonstelling⇲.

Maurice en de god Dionysos: 'uw oude mannen zullen dromen dromen.'

( Maurice Vanbellinghen © Foto Annie Boedt)

HET IS zoals de ondertitel van deze blog zegt: deze vuurtoren belicht de verdwijnende wereld van een babyboomer /soixantehuitard. Die ambitie veronderstelt ook dat ik enig licht op individuen werp die ik wandelend ontmoet en die in mijn kraam passen. Vandaag is dat Maurice Vanbellinghen⇲ waarmee ik gisterenmiddag een stonde lang een zitbank onder de vuurtoren deelde.

Lekker weer. Na enig zwemmen-in-zee fietst Maurice, via de Halve Maan⇲, richting overzet⇲ om, aan de overkant van de havengeul, in ’t Leeshuus⇲ een stapeltje boeken achter te laten, waarna hij naar de Oosteroever⇲ terugkeert om de middag op ’t terras van O.666⇲ af te ronden. Voorgaande zin typeert Maurice als het soort mens dat ikzelf ook wel zou zijn mocht mij nog een greintje sociabiliteit⇲ resten.

Maurice is een belezen mens, hij weet veel, hij weet bijvoorbeeld wat Pablisten, Lambertisten, Posadisten⇲ zijn. En Healisten⇲! Wat ik op mijn wandelingen anders zelden tegenkom. Hij weet gelukkig ook andere dingen, van Maurice kan ik wel iets leren. Het stapeltje boeken dat hij naar ’t Leeshuus wil fietsen, neem ik daarom op die zitbank van hem over en nu zit ik me thuis af te vragen wat ik ermee kan aanvangen. 

Een van die boeken is van Norman O.Brown⇲ en heet Love's Body⇲. (°) Ik ken boek noch schrijver, maar begrijp al vlug dat ik via Normans aforismen in de verraderlijk gespannen netten van het Freudo-Marxisme⇲ terechtkom. Ook omdat het boek in kwestie nog maar een kort leven rest — vergeelde bladzijden, krakend papier, verdorde lijm, loslatende rug — vertaal ik er een citaat uit dat ik zodoende aan de eindigheid van dat boek ontruk, onnutte maar poëtische daad. Maurice zal, denk ik, de laatste zijn om het citaat tegen te spreken en 't geeft ons een gespreksonderwerp voor 't geval we elkaar weer eens aan de vuurtoren ontmoeten. 

Uw jonge mannen zullen visioenen zien, en uw oude mannen zullen dromen dromen; Freud. Deze zijn niet dronken, zoals u veronderstelt. Wonderen en tekenen. De zon veranderde in duisternis en de maan in bloed. Pinksteren is waanzin. De god is Dionysos⇲.

Flor Vandekerckhove⇲

(°) Norman O. Brown. Love’s Body. 1966. Vintage Books. A Division of Random House New York. 277 pp.

In scène gezet of niet (II)

DE beroemdste oorlogsfoto ooit is er een van Robert Capa⇲, foto gemaakt aan het begin van de Spaanse Burgeroorlog, The Falling Soldier⇲. We zien het moment van de inslag van een kogel op een loyalistische soldaat, of althans: dat denken we. De foto verschijnt in 1936 in de krant en is inmiddels tot kunst verheven: The Metropolitan Museum of Art⇲ is de trotse eigenaar van een gelakte en door Capa ondertekende afdruk.

Is de foto in scène gezet? Daar is altijd al veel om te doen geweest. De Brusselse fotograaf Max Pinckers⇲ heeft er, zoals zovelen voor hem, onderzoek naar gedaan (°) — beter gezegd: hij heeft onderzoek naar al die onderzoeken gedaan en schrijft daar nu een stuk over in de krant (°°). Daarin zet hij de verschillende onderzoekingen en meningen naast elkaar, ik leer eruit dat de foto wel degelijk in scène gezet werd. Pinckers draait er een theorietje rond: ‘Iconische foto’s staan voor een gebeurtenis die ze niet letterlijk afbeelden. Hun functie is emblematisch⇲, zoals bij monumenten. De symbolische waarde overstijgt ruimschoots de feitelijke situatie. Ze worden collectief ervaren en maken geen aanspraak op een enkelvoudige waarheid. Bij the falling soldier kiezen we simpelweg voor het betere verhaal, met name dat dit de toevallig perfect getimede opname is van een man die zijn lichaam verlaat.’  Ik denk dat Pinckers daarin wel gelijk heeft. Tegelijkertijd denk ik dat het weer eens aantoont dat je niets voor ‘enkelvoudig waar’ mag aannemen en al helemaal niet als het oorlogsfotografie betreft. Sapere aude! Durf te denken!
Dat ik daar vandaag over schrijf, heeft een bijbedoeling. In mei 2018 postte ik al een stukje dat soortgelijke vragen stelt, maar dan over foto’s die in vredestijd gemaakt werden, een iconische foto van Ruth Orkin⇲ (1921-1985) en een van H. Armstrong Roberts⇲ (1883-1947), ’t zijn twee foto’s die de male gaze⇲ belichten, en die het nadenken over iconische foto’s zeker kunnen bevorderen, je moet maar eens kijken naar In scene gezet of niet, waaraan ik nu het cijfer 1 toegevoegd heb: ‘In scene gezet of niet (1)’⇲.

Flor Vandekerckhove⇲

(°) Max Pinckers & Sam Weerdmeester. CONTROVERSY. 16 pp. Lyre Press⇲, 2017. Controversy werd gefotografeerd tijdens artist in residence bij arteventura, Spanje, juni 2016. Met teksten van Lars Kwakkenbos. An Introduction  Three Thoughts on ‘Controversy⇲,  José Manuel Susperregui, In Search of the Location of Robert Capa’s Falling Soldier, Hans Durrer, What We See in a Picture is What We Bring to It⇲.

(°°) Max Pinckers. De controverse rond iconische foto’s. In de zomerreeks De foto van je leven. DS zaterdag 14 juli 2024.

Baudelaire, essayist van de moderniteit

Le déjeuner sur l'herbe (1863) van Édouard Manet⇲ toont een picknick van twee eigentijds geklede mannen, plus een naakte en een halfnaakte vrouw, Baudelaire noemt de ‘gevangen gehouden vrouw’ een heldin van het moderne tijdperk. Het schilderij werd veel geparodieerd. Op de hoes van Thanks I'll Eat It Here, soloalbum (uit 1979) van Lowell George⇲, worden Bob Dylan⇲, Fidel Castro⇲ en Marlene Dietrich⇲ afgebeeld naast een openliggend exemplaar van Ginsbergs Howl⇲.

ELK NAJAAR schrijf ik in een berghuisje in Frankrijk een ietwat langer essay. In 2023 was dat ‘Over schrijverschap (Haruki Murakami en ik)’⇲; in 2022 was ’t  ‘Als de muziekwijze verandert wankelen de stadsmuren’ (over Allen Ginsberg)’⇲. Voor het essay van 2024 moet ik nog 'n beetje zien welke richting ’t uitgaat, maar ik vermoed dat Charles Baudelaire er iets mee te maken heeft. Vandaar dat ik nu al een beetje rond die figuur cirkel, kwestie van te kijken of ik met die mens iets kan doen.

CHARLES Baudelaire voelde, net als alle Parijzenaars, de stress van het spectaculair veranderende Parijs. De stad waarin hij geboren en getogen was, verdween voor zijn ogen, onder impuls van stadsvernieuwer Georges Haussmann⇲. Bewoners werden uit de sloppenwijken verdreven en de bohème drong de verlaten huizen binnen: aspirant-schrijvers, dichters en kunstenaars. Krakers!
Baudelaire beschreef de ontwikkeling van de nieuwe, 'moderne' levenswijze, te midden van het tumultueuze stadsleven, hij zag de impact van nieuwe technologie, dacht na over wat dat voor kunst en literatuur kon betekenen; er moest, dacht hij, iets anders komen. Het excuus voor academische kunst was dat het het 'heroïsche' leven van de antieke wereld uitbeeldde, volgens Baudelaire moesten kunstenaars juist het heroïsche leven van hun eigen tijd uitbeelden. Baudelaire dacht erover na: wat betekende dat, ’hun eigen tijd’? En daaraan gekoppeld: welke artistieke technieken horen daar dan bij?
Baudelaire formuleerde de ‘moderniteit’ in essays naar aanleiding van de jaarlijks terugkerende Parijse Salon⇲. Over de Salon van 1845 schreef hij Over de heldenmoed van het moderne leven⇲. Het is waar, zegt hij daarin, dat het moderne zich nog niet heeft uitgekristalliseerd, maar het is nu al duidelijk dat ook deze nieuwe tijd, net als de oudheid, haar eigen helden heeft. Hij heeft het over de bohémien (°), de dandy, de flaneur, de trendsetter, de misdadiger, de gevangen gehouden vrouw… We moeten alleen maar onze ogen openen om onze eigen helden te zien, zegt Baudelaire, de kranten staan er vol van: ‘duizenden zwevende bestaansvormen die rondzwerven in de onderwereld van een grote stad – criminelen en gevangen gehouden vrouwen – bewijzen ons dat we alleen maar onze ogen hoeven te openen om onze heldenmoed te herkennen.’  

Édouard Manet⇲ is een beeldend kunstenaar die deze laag van helden aan ’t ontdekken is, bijvoorbeeld in Le déjeuner sur l’herbe⇲. Een kunstenaar die Baudelaire positief bespreekt, en hoger acht dan Manet, is Constatin Guys⇲, in Le Peintre de la vie moderne opgevoerd als monsieur G. (°°) 

‘De menigte is zijn element, zoals de lucht dat is voor de vogel en water voor de vis. Een te worden met de menigte, dat is zijn hartstocht en functie. Voor de volmaakte flaneur, de hartstochtelijke waarnemer, is het een ontzaglijk genot om zich te vestigen in de massa, in de golving, de beweging, het vluchtige en oneindige. Buitenshuis te zijn en zich toch overal thuis te voelen; de wereld te zien, in het middelpunt van de wereld te staan en toch voor de wereld verborgen te blijven, dat zijn een paar van de kleinere genoegens van die onafhankelijke, hartstochtelijke, onpartijdige geesten, voor wie in de taal geen goede benaming te vinden is. De waarnemer is een vorst die overal van zijn incognito geniet. De liefhebber van het leven maakt van de hele wereld zijn familie, zoals de liefhebber van het schone geslacht zijn familie samenstelt uit alle gevonden, vindbare en onvindbare mooie vrouwen en de liefhebber van schilderijen leeft in een toverwereld van op doek geschilderde dromen. Zo stapt wie verliefd is op het universele leven de menigte in alsof het een onmetelijk reservoir van elektrische energie is.’

Flor Vandekerckhove⇲

(°) Meer over de bohème in Arthur Rimbaud, Patti Smiths bohémien préféré⇲.
(°°) Charles Baudelaire. Schilder van het moderne leven⇲ (1992). De Nederlandse vertaling is niet langer in de handel beschikbaar. Er staan enkele vertaalde stukken in De Revisor. 1992. Vertaling Maarten van Buuren. Charles Baudelaire. De schilder van het moderne leven. Hoofdstukken III, IV en IX. Te lezen in digitale bibliotheek voor de Nederlandse Letteren.⇲

GAUW! volledig herschreven in experimentele provoverzen

OP 23 MEI titelt de krant: ‘Chinese soaps vertellen het in 3 minuten’. 't Zijn microdrama’s die je op je telefoon streamt⇲’. Ze ‘passen in de levensstijl van jonge, hypermobile consumenten. Je kunt ze snel bingen⇲ op de metro en vereisen geen wekenlange concentratie.’ Microdrama's! Het internet revolutioneert waarlijk de literatuur. ’t Is een nieuwe stap in een evolutie die al lang bezig is, in 2012 door Alessandro Baricco⇲ beschreven in De barbaren⇲ en door Kenneth Goldsmith⇲ in Wasting Time on the Internet⇲ (2016).

Missen mainstreamliteratoren de boot? Een mens krijgt toch die indruk, ja, maar misschien is ‘t alleen maar een indruk, misschien produceren literatoren wel degelijk nieuwsoortige, interessante literatuur op ’t internet, misschien gaan ze wel degelijk de uitdaging aan, en weten we dat niet doordat internetschrijvers door het literaire veld gepasseerd worden, 't is een reëel bestaand probleem dat ik aanklaag in De blogger en de literaire markt⇲.

GAUW! is het eerste boekje dat ik schreef nadat ik eind 2013 besloten had alleen nog digitaal te publiceren, het was mijn eerste langere publicatie in de digitale wereld. 
Gaandeweg nam mijn stielkennis toe, mijn literair kunnen eveneens, waardoor het boek in opeenvolgende edities scherper werd. De vierde editie voegde er voor ’t eerst links aan toe, waardoor lezers nu, in die ‘muziekeditie’, ook naar liedjes kunnen luisteren uit de tijd waarin GAUW! zich afspeelt. 
In deze nieuwste, vijfde editie behoud ik de verworvenheid van die links, de muziek blijft, wel herschrijf ik het verhaal helemaal in experimentele, formele provoverzen⇲, een zelfbedachte vorm die me verplicht om keuzes te maken die tegemoet komen aan de verwachtingen van surfende en scrollende internetlezers, ook erg geschikt voor wie, zoals ik, een korte spanningsboog heeft… 
GAUW! dat lang de stempel van het oude schrijven in zich bleef dragen en in de vierde editie nog altijd meer dan 23.000 woorden telde, is nu echt internetliteratuur geworden, waarbij ik ’t zelfde verhaal in minder dan 4.000 woorden vertel.
Flor Vandekerckhove⇲

De vijfde editie van GAUW! ligt nu in De Weggeefwinkel. Zoals alle e-boeken van Uitgeverij De Lachende Visch is ook deze vijfde editie van GAUW! gratis voor wie erom vraagt. Doe het meteen via liefkemores@telenet.be⇲ en de meiden van De Weggeefwinkel zorgen ervoor dat het boekje meteen in je mailbox valt. (Verkrijgbaar in pdf of epub.)