De Laatste Vuurtorenwachter: Stil de tijd

vrijdag 7 september 2012

Stil de tijd

Van het boek Stil de tijd, Pleidooi voor een langzame toekomst werden al meer dan 35.000 exemplaren verkocht. Dat is merkwaardig veel voor een boek dat geschreven werd door een filosofe. Het cijfer leert ons dat het boek aan een behoefte beantwoordt en dat auteur Joke J. Hermsen erin slaagt haar filosofische bedenkingen zo te verwoorden dat een breed publiek er iets aan heeft.

Bestaat er naast de kloktijd nog een andere tijd? In tal van aparte stukjes weidt Hermsen uit over schrijvers, musici, filosofen, een fotografe, een kunstschilder… die haar iets meer leren over die toch wel merkwaardige vraag.

Hermsen kiest voor het essay; ze beoefent het probeersel. En ze besluit: ‘Het raadsel van de tijd is hiermee zeker niet opgelost, maar wel is er een sterk vermoeden gerezen dat er — hoe onmeetbaar ook — een andere tijd achter de klok verborgen ligt, die onze aandacht verdient (…)’

De auteur heeft het probleem van die 'andere tijd' niet uit de weg geruimd. Filosofen zijn immers intellectuelen en die verkleinen de probleemstelling niet, ze vergroten die. Dat doet Hermsen in dat boek ook, en ze doet het op een mooie manier. Het resultaat is een aangename leeservaring.

Onderweg hebben we veel bijgeleerd over de rol die deze 'andere tijd' in het werk van tal van kunstenaars en denkers speelt. Zelf vind ik in het boek vooral de bijdragen interessant die over Marcel Proust handelen, Simeon ten Hold, zeemeerminnen (!), en vooral deze over Mark Rothko en Ernst Bloch. Die laatste is een Duitse marxist die Das Prinzip Hoffnung geschreven heeft, een kanjer waarvan Hermsen zegt: ‘Het is kortom hoog tijd voor een Nederlandse vertaling van dit opmerkelijke filosofische werk.’ Dat vind ik ook. Maar waarom geeft ze de indruk dat Bloch een gewezen marxist zou zijn? En waarom weigert ze Alain Badiou een marxist te noemen? Zou het iets met marketing te maken hebben? Is dat omdat marxisten uit de mode zijn?

Er mochten in het boek overigens wel meer zo'n marxisten aan bod gekomen zijn, vind ik, want het tijdprobleem dat Hermsen omcirkelt, lijkt me toch vooral verweven te zijn met een economie die ons voorbijraast — almaar hoger, sneller, verder — en ons in almaar toenemende mate van onze 'tijd' vervreemdt. Het probleem van de tijd? It’s capitalism, stupid!