Tijdens een werkbezoek aan Japan wordt de Italiaan Tiziano Terzani
(1938-2004) dermate door Azië gegrepen dat hij zijn verdere leven gebruikt om
het continent en zijn bewoners te doorgronden. Hij gaat Chinees studeren, verhuist met hebben en houden naar Singapore waar hij voor het Duitse
blad Der Spiegel werkt. In 1974 is hij getuige van de bevrijding van
Vietnam. Twee jaar later ontsnapt hij
op ’t nippertje aan een executie door de Rode Khmer. Hij woont ook nog in Beijing, Tokyo, Hong Kong, Bankok en
New Delhi. Overal probeert hij
zich te integreren. In China lopen zijn kinderen school met
de Chinezen (en niet in de internationale school met de andere expats). Al
die ervaringen verwerkt hij in krantenartikelen en boeken.
Lang leeft Tiziano Terzani niet. Hij sterft op zijn
zesenzestigste aan maagkanker, maar niet voordat hij zijn levensverhaal aan zoon Folko vertelt.
Da’s mooi, vind ik. Dat is iets wat elke vader wellicht wenst, dat de
zoon op de valreep de moeite doet om wellicht voor ’t eerst, geïnteresseerd naar vaders levensverhaal te luisteren. In het geval van Terzani kwam er een boek van. In vier maanden tijd werden
er in Italië trouwens vierhonderdduizend exemplaren van verkocht. Ook
internationaal werd het een bestseller.
De Italiaan Tiziano Terzani (1938-2004) is een begaafde journalist en hij heeft een uitermate boeiend leven geleid waarin hij zijn eigen
weg gegaan is, wars van conformisme, vooroordelen en carrièrisme. Hij is ook wel ’n dweper geweest, een waarheidszoeker met al te grote verwachtingen in
mensen (Mao, Ghandi…), ideeën (hij denkt dat de Indische mystiek in staat is
het kapitalisme in toom te houden) en gebeurtenissen (bvb. de overwinning van
de Vietnamezen op de Amerikanen…).
Hij kijkt op naar figuren, evenementen en stromingen die de wereld een
nieuwe richting insturen en is vervolgens teleurgesteld wanneer die
nieuwe richting tegenvalt, wanneer die richting niet veel anders dan de oude blijkt te zijn, of zelfs slechter. Leon Trotski zou hem wellicht een fellow-traveller noemen.
Voor wie de luxe heeft al die verwachtingen retrospectief te
bekijken is het gemakkelijk zeggen dat Terzani naïef was. Maar ze tonen
vooral aan dat Hegel gelijk heeft waar hij stelt dat een mens niet voorbij zijn
eigen tijd kan springen. De verwachtingen die hij in mensen en dingen heeft zijn (te) groot
en de desillusies achteraf zijn dat eveneens. Hij verliest gaandeweg zijn
geloof in de mogelijkheden van de politiek (de zgn. maakbaarheid van de wereld). Op den duur begint hij zelfs zijn
journalistieke werk in vraag te stellen. Wat doet de journalist? Hij vergaart feiten. Het voldoet Terzani niet
langer: ‘Later besefte ik (…) dat
feiten net zo goed nutteloos zijn, want de waarheid die ik zocht lag niet in de
feiten, maar erachter, of zelfs daar nog achter.’
De journalist die niet langer feiten zoekt, maar erachter ‘of zelfs daar nog achter’ begeeft zich uiteraard
op glad ijs, achter de feiten zit een universum aan mogelijkheden, gaande
van filosofie over literatuur & kunst tot religie en andere paddo's, een wereld vol
wolfijzers & schietgeweren, waarin menigeen verdwaald geraakt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat
Terzani de paragraaf over die ommezwaai afsluit met de veelzeggende woorden: ‘En sindsdien ben ik het spoor bijster.’
Hij begint een ander soort boeken te schrijven, en gaat daarbij diep in
de plaatselijke culturen graven, wat hem dan weer nieuwe inzichten oplevert: ‘Maar de beslissing om landen en culturen
niet aan de hand van feiten te beschrijven, maar aan de hand van wat daaráchter
lag, was een schot in de roos.
Denk maar aan Deng Xioping die het tijdstip van zijn geboorte angstvallig
geheim hield. De secretaris-generaal van de Chinese Communistische Partij was
namelijk bang dat iemand met behulp van astronomische berekeningen macht over
hem zou kunnen uitoefenen.’
Het citaat leert ons iets over de macht die het oude over het
nieuwe blijft uitoefenen, maar betekent het ook dat het zinvol is om ons
vandaag met astronomische berekeningen bezig te houden? Neen toch. Nochtans is dat het soort weg dat de teleurgestelde Terzani
opgaat: ‘Na alle revoluties,
oorlogen en bloedbaden wordt alles weer net als vroeger. Geweld, angst, wanhoop
en ellende nemen niet af, en de ontwikkeling van het innerlijk gaat niet
vooruit. Nog geen millimeter. Denk eens aan de vooruitgang die de mens sinds de
prehistorie heeft geboekt! Maar is hij er een beter mens van geworden? Nee.’
Waar ligt de oplossing? ‘Ik
geloof dat de oplossing ligt in aan jezelf werken. Als je iets van jezelf
maakt, jezelf verbetert, je bewust wordt van de zinloosheid van de rest, dan
kun je misschien de basis leggen voor iets groters dat ik van wezenlijk belang
acht: de verheffing van de mens naar een hoger geestelijk niveau.’ Mmmmmm,
Is dat niet wat moeder ons indertijd ook al voorhield:‘Als elkeen voor zijn eigen deur veegt is heel de straat proper’ ?
 |
| De terminaal zieke Tiziano Terzano wordt door zijn zoon Folko geïnterviewd. |
De zieke Terzani vindt dat zijn zoon daarmee een groot inzicht heeft, maar mij lijkt dat helemaal niets voor jonge mensen te zijn. Voor
de ouwe Tiziano ligt dat uiteraard anders. In ’t aangezicht van de dood kun je niets beter doen dan
alles te aanvaarden, zowel kapotte waterleidingen als al de rest. Maar jonge
mensen horen toch wel de hand aan de ploeg te slaan, vind ik. Is de
waterleiding stuk? Doe er iets aan! Wordt er gemarteld in Irak? Zeg daar dan niet over dat ’t zo moet zijn! Is de
politiek mislukt? Luister dan naar de goede raad van Samuel Beckett, — en wie gek is van India, zoals de Terzani's, kan in Becketts woorden zelfs een mantra horen — ‘No matter. Try again. Fail
again. Fail better.’
Tiziano Terzani, Het einde als begin. Gesprekken met mijn zoon over
het leven. 312 ps. Uitg. Primavera Pers 2008. ISBN 978-90-5997-050-2.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten