Gore taal

Onlangs las ik van Victor Klemperer het merkwaardige boek LTI, afkorting van Lingua Tertii Imperii, waarin hij nauwgezet de taal van het Derde Rijk onder de loep neemt. Klemperer moet zich als Jood koest houden van het begin van de jaren dertig tot midden de jaren veertig.  Hij schrijft in die periode veel dagboeken (die vervolgens ook verstopt moeten worden) en leest alles wat hij, veelal op sluikse wijze, te pakken kan krijgen.  In LTI toont deze taalkundig geschoolde medemens ons welke taaltrucs de nazi’s uithalen om hun macht te maximaliseren.(*)  Het is een indrukwekkend boek dat op de markt helaas alleen nog tweedehands te koop is, maar in de openbare bibliotheek gelukkig nog altijd gratis uitgeleend wordt.

Het boek is niet alleen indrukwekkend omdat het zo minutieus de taalpraktijken van de nazi’s onderzoekt, het is dat ook omdat het de lezer verwittigt: taal is niet neutraal.  Men gebruikt de taal om u om de tuin te leiden. De nazi’s deden het. En wat denkt u, gebeurt het vandaag nog altijd? De ‘newspeak’ in George Orwells roman 1984 laat ons alvast vermoeden dat het er na 1945 niet beter op geworden is.

Herinnert u zich nog de vernieuwende taal van het opkomende neoliberalisme? Als we die van hierboven mochten geloven dan betrof het een gezondheidswandeling. De afbraak van overheidsdiensten werd ons verkocht als ging het over een initiatief van de weight watchers: de ‘ontvetting van de staat’! De koppeling van de lonen aan de index werd omzeild door een zgn. ‘gezondheidsindex’. Bedrijven die mensen ontsloegen kwamen daarmee weg omdat ze aan ‘t ‘afslanken’ waren. Wie door deze afslanking moest stempelen kwam in een ‘werkloosheidsval’ terecht, dus had hij er zelf alle belang bij dat zijn uitkering zou verminderen. Eens hij in die val zat kreeg dat ding overigens een andere naam, dan heette het een ‘sociale hangmat’ te zijn.

Wij geloofden dat allemaal omdat men ons ervan overtuigd had dat er geen links meer was en geen rechts, alles was ‘midden’ geworden; er restte alleen een 'middenklasse' van 'hard werkende Vlamingen', met aan de rand daarvan een zootje werkloze ‘working poor’; soms 'hangjongeren', maar meestal 'patsers' die schaars gekleed in een marcelleke met een BMW rond de blok rijden. (Iets wat u omwille van het 'veiligheidsgevoel' best aan de politie meldt.)

Wat vroeger verkeerdelijk een inkomen heette te zijn, wordt nu passend 'koopkracht' genoemd — een inkomen komt in je zak terecht, koopkracht wordt meteen weer uit je zak gehaald.  Is het u overigens al opgevallen dat er vandaag geen economische crises meer zijn? Er zijn alleen nog ‘recessies’. Wat minder erg klinkt, want een recessie is niet veel meer dan een ‘relatietje’. Zelfs als de economie krimpt dan groeit hij nog, want dan spreken we van een ‘negatieve groei’! Ook de armoede is inmiddels volledig uitgeroeid, er is alleen nog een kans op ‘kansarmoede’. Zelfs de oorlogen hebben we in de barbaarse XXste eeuw achtergelaten; vandaag zijn onze jongens alleen nog betrokken bij ‘vredesmissies’.

Maar het strafste van al vind ik het vandaag alomtegenwoordige ‘duurzaam’. We hebben een duurzame economie die zich duurzaam aan ’t herstellen is, waardoor onze duurzame bedrijven de duurzame concurrentie in de duurzame toekomst met een duurzaam roze bril tegemoet mogen zien.

Flor Vandekerckhove

Victor Klemperer, LTI De taal van het Derde Rijk. 368 ps. Uitgeverij Atlas. ISBN 9789045002996.