maandag 2 maart 2015

Van Corman weer naar Durruti


— De begrafenis van Durruti bracht in Barcelona meer dan 250.000 mensen op de been. —

Deze had u nog van me te goed. Enkele maanden geleden haalde ik een biografie van de Spaanse anarchist Buenaventura Durruti in huis. (*) Terwijl ik daarin aan ’t bladeren was, stootte ik op de naam Mathieu Corman, in 1936 actief in de gelederen van Durruti’s milities. In Oostende is Corman een begrip, dus wilde ik weten of die Mathieu ook de stichter van de fameuze boekhandel was. Die zoektocht leidde me weg van Durruti en nader tot Corman die inderdaad de boekhandelaar bleek te zijn… En een avonturier om U tegen te zeggen. Ik maakte er een stukje van: Van Durruti naar Corman.
Nu is de tijd gekomen om de terugweg aan te vatten, we verlaten Corman en trekken waar naar Spanje. In die biografie spreekt Mathieu Corman zich uit over de dood van Durruti, een met geheimzinnigheid omzwachteld overlijden. Is hij neergeschoten door een fascistische sluipschutter? Zitten de stalinisten erachter? Is het een ongeluk? Is hij per ongeluk gedood door zijn eigen wapen? Is hij moedwillig gedood door een ontevreden medestrijder? De ene zegt dit, een ander zegt iets anders, maar dit is wat Corman zegt: ‘Durruti werd gedood door een geweersalvo wanneer hij uit zijn wagen stapte. Dat was de enige overwinning van de ‘vijfde colonne’ in Madrid. De militiemannen omsingelden het huis waaruit de schoten kwamen en doodden iedereen die zich binnen bevond.’
Er circuleren veel andere versies. In zijn memoires vermeldt iemand een herdenkingstentoonstelling. Daar is, achter glas, het hemd van de overledene te zien. Hij stuurt er specialisten naartoe en die besluiten dat het kogelgat erop wijst dat het schot van zeer nabij gelost werd. Later zou hij er Durruti’s levensgezellin naar gevraagd hebben, die hem fluisterend antwoordt dat ze weet dat hij door iemand gedood werd die hem nabij was: ‘Het was een daad van wraak.’ Een Franse communist die bij de Internationale Brigades vecht, heeft anarchisten ook zoiets horen zeggen: ‘Onze eigen mensen doodden Durruti.’ De thesis wordt door velen overgenomen, ook door een journalist die zegt te weten dat Durruti vermoord is door leden van een organisatie die vreemd genoeg De vrienden van Durruti heet; die vrienden zijn ontevreden over de manier waarop hun voorbeeld zich begint te gedragen en maken hem van kant. Misschien is het op dat moment dat de uitdrukking geijkt wordt die zegt: met zo'n vrienden heb je geen vijanden nodig.
— Durruti's kameraden zweren wraak. —
Interessant zijn de uitspraken van pastoor Jesús — mooie naam voor een priester — Arnal. Hij is in de anarchistische colonne van Durruti actief — jawel — waar hij schrijfwerk verricht. In 1970 verklaart hij dat de anarchist Ricardo Rionda Castro (Rico) hem zei: ‘Nu zul je de waarheid weten over Durruti’s dood. Ik heb altijd gezegd dat het een geheim was waarvan we gezworen hadden dat we het omwille van politieke redenen niet zouden openbaren en omdat het een belachelijke dood was voor Durruti.’ Wat hij vervolgens zegt is dit: ’s mans eigen wapen gaat per ongeluk af en hij sterft aan de zelf veroorzaakte wonde. De journalist die deze woorden noteert, trekt naar Frankrijk, waar hij Durruti’s gezellin, Federica Montseny, opzoekt. Ook de pastoor trekt eropuit, hij spoort de inmiddels zieke Rico op. Beiden bevestigen de these van het jammerlijke ongeluk. Later ontkent Montseny dat ze dergelijke uitspraken gedaan heeft. Het enige wat ze naar waarheid kan zeggen is dat ze niet weet hoe haar man aan zijn einde gekomen is.
Er zijn hoe dan ook veel mensen die Corman tegenspreken. Durruti’s biograaf doet dan weer veel moeite om op zijn beurt die tegensprekers tegen te spreken, maar dat komt misschien doordat hij zelf een anarchist is die moeite heeft met de ietwat lullige dood van zijn held. En wat levert zijn onderzoek naar de woorden van Corman op? ‘Helaas,’ zegt de biograaf, ‘hebben we niemand gevonden die deze geschiedenis kan bevestigen. De mannen van de CNT die we ondervroegen (…) herinneren zich deze gebeurtenissen niet.’ Waardoor Buenaventura Durruti in de buurt van Elvis komt te staan: hij leeft !
Flor Vandekerckhove

(*) Abel Paz, Durruti in the Spanish Revolution. AK Press, 2006. ISBN 1-904859-50-x. 772 pagina’s.


Buenaventura Durruti 1936

Geen opmerkingen: