De witte walvis van CLR James

— Cyril Lionel Robert James (1901-1989) —

Dit stukje zou ook wel Over Moby Dick IV kunnen heten, het volgt op drie delen die je hier⇲, daar⇲ en ginder⇲ vindt. Nu wil ik het over een toch wel heel merkwaardige interpretatie van dat boek hebben. Die vind ik in een essay (*) van CLR James. 
De auteur is een linkse activist die zich in het trotskisme ophoudt. Dat trotskisme kun je veel verwijten, maar niet dat het een tekort aan kleurrijke personages voortbrengt. James is daar een van.

Geboren in Trinidad, in een inheems onderwijzersgezin, wordt hij een jongen die veel leest en veel aan sport doet, dat laatste vooral op het cricketveld achter de deur. Die combinatie bepaalt zijn leven. Hij wint een studiebeurs, wordt leraar, schrijver en… sportjournalist. Dat laatste brengt hem in 1933 naar Engeland waar hij de cricketverslaggeving in kranten verzorgt. CLR James blijft trouwens heel zijn leven een betaalde cricketreporter, een unicum in de trotskistische beweging. 

Hij doet nog iets anders dan sportwedstrijden verslaan. In Engeland wordt hij lid van de Independent Labour Party (ILP), een kleine linkse partij waarin ook trotskisten actief zijn. Daarover zegt hij zelf: ‘De trotskistische groep waarmee ik geassocieerd werd, telde nooit meer dan 35 mensen. Veelal zelfs minder dan de helft daarvan.’ In 1936 verlaten ze die ILP, fuseren met andere groepjes en vormen de Revolutionary Socialist League. Hij publiceert intussen zowel fictie als non-fictie, wordt redacteur van International African Opinion en van het trotskistische Fight. In 1939 nodigen de Amerikaanse geestesgenoten hem uit om het zwarte verzet over de plas mee te helpen organiseren.

Al wat hierboven staat is voor de lezers van De Laatste Vuurtorenwachter nog wel te begrijpen, maar vanaf hier wordt het voer voor specialisten. Vanaf 1940 verwerpen veel trotskisten Trotski’s visie op de aard van de Sovjet-Unie. Ik bespaar u de finesses, maar weet dat het trotskisme op dat moment, met veel over en weer gescheld, in stukken & brokken uiteenvalt. James (in de SWP bekend onder het pseudoniem Johnson) vormt met Raya Dunayevskaya (pseudoniem Forest) de Johnson-Forest Tendency⇲ die vanaf 1949 ook de idee van een voorhoedepartij⇲ verwerpt en daarmee het trotskisme. Tegen die tijd woedt het beruchte Mccarthisme⇲ in de USA, een heksenjacht op links, en in 1953 wordt CLR James het land uitgezet. Voorafgaand wordt hij lange tijd op Ellis Island⇲ opgesloten waar hij het boek schrijft dat ik zojuist dichtgeklapt heb. Daarmee is ’s mans leven verre van af (meer erover vind je hier⇲) maar bovenstaande volstaat om zijn visie op Moby Dick te begrijpen. Hoe die eruitziet beschrijf ik in een apart stukje en dat staat hier⇲.

Flor Vandekerckhove⇲

(*) CLR James. Mariners, Renegates & Castaways, The Story of Herman Melville and the World We Live In. 1953. Nieuwe uitgave (2001). Uitg.: Dartmouth College Press. ISBN13: 978-1-58465-094-2. 182 ps. € 23,95.