Het korte verhaal of de stem van de eenzame

— Annelies Verbeke — 

Annelies Verbeke is een groot verdediger van het korte verhaal. Die schrijft ze zelf ook, ze stelt bloemlezingen samen, schrijft er krantenartikels en essays over. En ze doet dat goed. In mijn notitieboekje staan daardoor namen van auteurs waarover ik anders nooit hoor en die Verbeke me leert kennen: de Rus Anatoli Govrilov (En de zon komt op en 53 andere verhalen), de IJslander Eliasson, de Nederlanders Sanneke van Hassel en Ton Rozeman (die het genre promoot op www.shortstory.nu), de Hongaars-Servische auteur Aaron Blumm… Verbeke wijst me de weg naar een verhaal van Helen Simpson (Het liefdesleven van een bloedprikster) en naar Ali Smith en haar vormexperiment in True Short Story. Zo heeft ze me ook de Ier Frank O’Connor leren kennen, die in de vroege jaren zestig geprobeerd heeft het korte verhaal theoretisch te doorgronden. Diens inleiding op The Lonely Voice: A Study of the Short Story heb ik van ’t net kunnen halen en daar heb ik zo van genoten dat ik het boek besteld heb.

Het korte verhaal is anders dan de roman en niet alleen omdat het (meestal) korter is. O’Connor benadrukt dat het een aparte kunstvorm, is. De vorm verschilt van de roman, maar ook de inhoud. Het korte verhaal heeft geen held, een personage dat in de roman haast onmisbaar is. Je krijgt een turf immers niet uitgelezen als je je niet kunt vereenzelvigen met minstens een van de personages, bij voorkeur met de hoofdpersoon, die wel een rebel mag zijn, een dromer, een hemelbestormer, een idealist… maar die steeds ìn de gemeenschap opgenomen wordt. Hzij hoort erbij! Dat is in het korte verhaal anders. Centraal daarin staat wat Frank O’Connor ‘a submerged population group’ noemt; een verzonken bevolkingsgroep, degenen die als ’t ware maatschappelijk onzichtbaar zijn, de hopeloze losers, zij waarmee niemand zich wil identificeren. Centraal staat de andere. O’Connor verwijst daarvoor naar De mantel van Gogol, Dubliners van James Joyce, de hoeren van de Maupassant, de provincialen van Sherwood Anderson, de lijfeigenen van Turgenev… Zelf denk ik aan De gedaanteverwisseling van Kafka, waarover ik eerder al geschreven heb.

Tijd om samen te vatten: centraal in het korte verhaal staat niet de held, maar de outsider, de vreemde, de eenzaat. Die verschijnt ook wel in de roman, maar daar wordt hij opgenomen in het maatschappelijke spel. Dat is anders in het korte verhaal. Zegt Verbeke: ‘In het korte verhaal krijgt de vreemde de tijd niet om zich in te burgeren, de psychiatrische patiënt geneest niet, de eenzame gaat er meestal niet bij horen.’ 

Flor Vandekerckhove

Libravox Audio Book - Nikolai Vasilievich Gogol - The Cloak (The Overcoat) - Part One (2008)