Finnegans Wake: die titel, die titel !

— James Joyce 1882-1941 —

Al heel lang wil ik een beetje James Joyce doorheen de blog roeren, in mijn kast staat wel een meter boeken van en over deze Ier. Daar moet ik ooit iets mee doen, denk ik telkens ik er voorbijloop. Zo wil ik zeker enkele stukjes over Finnegans Wake schrijven, het moeilijkste boek dat Joyce gepleegd heeft en tegelijk het moeilijkste uit de hele Westerse literatuur. Ik heb verschillende exemplaren; twee integrale Engelse, een verkorte Engelse en een integrale Nederlandse vertaling; daarnaast staat dan een rij boeken die ik nodig heb om me die eerste te verstaan. Ik weet niet goed waarom ik het doe, ik buig me er al twintig jaar over en inmiddels begrijp ik toch al… de titel. Wie denkt dat ik overdrijf, kan ‘t zelf nagaan, het werk is hier↗︎ in zijn geheel te lezen. 't Is een heel dik boek en het duurt daardoor enige tijd vooraleer het op uw scherm komt, dat is juist goed, het geeft mij de kans om u nog rap iets over de titel te zeggen die van een bedrieglijke eenvoud is. Hij wordt trouwens ook als Finnegans wake in ’t Nederlands vertaald, wat om veel redenen logisch is, maar toch ook een beetje problematisch.

Een wake is een bijeenkomst om de overledene te herdenken; in dit geval de pas overleden Finnegan. Daar start het boek ook mee. Toch heeft de Nederlandse vertaling niet de hele betekenis van de titel beet. Het boek gaat niet alleen over die wake, maar ook over het ontwaken van de Finnegans, mythische reuzen die volgens Joyce met het ontstaansgeschiedenis van Ierland te maken hebben. Ware er alleen die eerste betekenis geweest, had de schrijver zijn boek Finnegan’s — mét apostrof — Wake genoemd, dat deed hij dus niet. Het Engelse wake is dan ook een prachtig woord voor een schrijver als Joyce, omdat het de tegenstelling tussen leven en dood in zich draagt. To wake is enerzijds ontwaken, weer tot leven komen, en a wake is anderzijds het Vlaamse wake. In het eerste geval komt iets tot leven, in ’t tweede gaat het om de dood.

Wie de titel op ’t internet googelt zal trouwens gauw zien dat velen die apostrof toch schrijven. Gaan ze ervan uit dat Joyce een foutje in de titel heeft laten staan? Of lezen ze eroverheen en speelt de macht der gewoonte? Er is over de titel trouwens nog meer te zeggen. De tegenstelling dood-leven zit ook al in de naam Finnegan zelf, waarin de auteur Fin (einde) aan again (egan) koppelt: einde en nieuw begin in één naam. 
Voilà, u kunt nu het boek lezen, met het terechte vermoeden dat elk woord evenveel aandacht vraagt. Van een aantal van die woorden wordt trouwens gezegd dat ze Oostends zijn. Wat ervan aan is en hoe dat komt is voer voor een ander stukje.

Flor Vandekerckhove↗︎