In memoriam William J. Fishman

William J. Fishman (1921-2014)

Er is veel kans dat het u niet opgevallen is, maar op 22 december is Bill Fishman overleden. Dat ik dat weet komt doordat ik de man ooit ontmoet heb. Dat was rond de eeuwwisseling. Tijdens een bezoek aan Londen stapte ik de boekwinkel van Freedom Press binnen, wat op zichzelf al een belevenis is, want beter dan dat kun je een winkel niet wegmoffelen. In East London verlaat je Whitechapel High Street om een nauw steegje in te slaan dat erg veel XIXde eeuw uitstraalt. In dat beluik hangen afbeeldingen van bekende anarchisten en verder, om nog een andere hoek, is er dat stoffig ruikende, piepkleine winkeltje. Misschien ruikt het daar nu wel anders, want ik lees dat er in 2013 een bomaanslag op de zaak gepleegd werd.

In die winkel was ook de toen al oude William Fishman — zeg maar Bill — aanwezig. Hij stond daar een beetje te niksen, bleek merkwaardig genoeg erg blij me te zien en legde me meteen uit dat er ook van hem in die winkel een boek te koop was. Hij leidde me ernaartoe en toonde me niet zonder trots Streets of East London. Of ik wist dat de buurt een grote geschiedenis van immigratie en arbeidersstrijd gekend had, dat hij die gedocumenteerd had, dat ze daar een grote overwinning op het fascisme behaald hadden, dat Jack the Ripper aldaar actief geweest was en of ik me er bewust van was dat Rudolf Rocker er gewoond had. Neen, dat wist ik allemaal niet en net toen ik me verplicht voelde dat boek aan te schaffen, werd hij weggeroepen. Ik zette het vlug weer in het rek en toog op zoek naar god weet wat.

Ik verliet de winkel met een stapel leesvoer onder de arm en stootte in dat steegje weer op Fishman die daar nu aan een bende uitgelaten meiden uitlegde wie de anarchisten waren wier koppen op de muur afgebeeld stonden. Het was de start van een gidsbeurt door zijn geliefde wijk, iets wat hij blijkbaar regelmatig deed. Toen hij me zag onderbrak hij zijn uitleg, stelde me aan de meisjes voor als zijn Belgische kameraad en gaf me zijn naamkaartje dat me leerde dat hij een professor was. Een van die meiden vereeuwigde het moment. En zo komt het dat er in Engeland misschien wel een meisjeskamer geweest is waar, tussen de beeltenissen van Johnny Depp en Prince, een foto hing van wijlen professor Fishman en ik, in een kameraadschappelijke omarming; twee mensen die elkaar nooit eerder gezien of gehoord hadden.

Vandaag zie ik Bill Fishman voor het eerst weer, maar nu in een filmpje waarin The Real Battle of Cable Street herdacht wordt, een prachtig document, een absolute aanrader, omdat er ook voor ons, hier en nu, iets uit te leren valt. En ik neem afscheid van deze merkwaardige mens met een toepasselijk Evviva il socialismo e la libertà! 
Flor Vandekerckhove

Boeken van William J. Fishman: The Insurrectionists (1970); East End Jewish Radicals 1875-1914 (1974); East End 1888: Life in a London Borough Among the Labouring Poor (1988); Streets of East London (1992) (met foto’s van Nicholas Breach); Into The Abyss: The Life and Work of G. R. Sims (2008).