Tot in de kist

[Op 12 maart 2022 is Alain Krivine overleden. Bij wijze van in memoriam herhaal ik een stukje dat ik in 2013 postte.]

‘Wie op z’n twintigste geen communist was, is nooit jong geweest’.  In mijn klassement van giftige uitspraken neemt die zin een toppositie in. Giftig is hij vooral omdat het vervolg zich laat raden: ‘Wie op zijn veertigste nog altijd communist is, is nooit volwassen geworden.’ Toen ik ze voor 't eerst las, dacht ik meteen: dit zijn woorden van iemand die nooit communist geweest is, niet op z’n veertigste en evenmin toen hij twintig was.

Het is niet gemakkelijk om de bron van die uitdrukking te traceren. Een eerste tocht leidt naar Winston Churchill (1874-1965) die gezegd zou hebben: ‘If a man is not a socialist by the time he is 20, he has no heart. If he is not a conservative by the time he is 40, he has no brain.’ De communisten worden ingeruild voor socialisten. Hoezo? Was Churchill dan op zijn twintigste een socialist? Zijn biografie leert me dat hij toen een militaire opleiding volgde; dat lijkt me geen kweekvijver voor socialisten te zijn. Na een korte officierscarrière ging hij op z’n zevenentwintigste de politiek in, en neen hij deed dat niet via de Britse Labourparty.

Mogelijks is de oorsprong van het gezegde elders te vinden. Moet hij aan Georges Clemenceau (1841-1929) toegeschreven worden? Een kennis zou deze radicale liberaal gewezen hebben op het buitensporig gedrag van zijn zoon. Vader Clemenceau had een schitterend antwoord klaar: ‘Als hij geen communist geworden was op zijn tweeëntwintigste dan had ik hem onterfd. Maar als hij op z’n dertigste nog altijd communist is, dan zal ik hem op die leeftijd onterven.’  Dat laatste bleek niet nodig te zijn, zoon Michel werd wel politicus, maar hij nam plaats aan de rechterzijde van het parlement.  Neen, communist was hij nooit geweest, ook niet toen hij twintig was.

De oudste versie, leert me het internet, wordt toegeschreven aan de Franse historicus en staatsman François Guizot (1785-1874): ‘Geen republikein te zijn als je twintig bent getuigt van een tekort aan hart; er een zijn op je dertigste getuigt van een tekort aan hoofd.’ De twintigjarige communist van Clemenceau en de jonge socialist van Churchill is bij Guizot een republikein. Maar ook hier weer: Guizot is zelf nooit republikein geweest. Hij blijft heel zijn leven een royalist.

Dan verkies ik toch onze eigen, Vlaamse, onnavolgbare royalist Herman Decroo. Hij heeft een vergelijkbare uitspraak. Ik citeer uit het hoofd: ‘Als de gezondheid van de wereld je bekommert dan ben je jong. Wie oud is maakt zich vooral zorgen over zijn eigen gezondheid.’  Teken van volwassenheid? Hoofd boven hart? Hersenen boven gevoelens? Niets daarvan: het is praat van ouwe mensen, verpakt als politieke wijsheid. Ze uiten die woorden niet ter verstrooiing van de mensheid, maar om concurrenten, jong en oud, te schofferen die hun macht bedreigen. Ze zeggen niets anders dan wat de trotskist Alain Krivine zoveel keer heeft moeten horen: ‘Ca te passera avec l’âge’, 't Zal wel overgaan met het verouderen. Hij heeft het zoveel keer gehoord dat hij de zin bovenaan zijn memoires plaatst. En ja, Krivine is het als hij twintig is en hij is het nog als hij een tachtiger wordt: trotskist tot in de kist!

Flor Vandekerckhove

Alain Krivine, Ca te passera avec l’âge. Flammarion. 2006. ISBN 978-2-0806-8340-3.

PS.: Naar aanleiding van het overlijden van Alain Krivine plaatst Le Monde: L’adieu à Alain Krivine de la gauche révolutionnaire↗︎

In Le Monde, ook een langer stuk: Alain Krivine, figure historique…↗︎

En in Médiapart: Alain Krivine, un intègre en révolution↗︎