Langs de kapellekensbaan (IV)

Wat daar gebeurd is? Ik weet het niet en misschien is dat maar goed ook, want de kans is groot dat de vragen mooier zijn dan het antwoord. Ik zou het kunnen vragen aan kapelletjesspecialist Valentin Degrande, want die weet alles: ‘In de regio Brugge alleen telde ik 319 kapellen waarvan 66 in 't Brugse, 43 in de buurt van Beernem en 42 in de buurt van Torhout. In Oedelem heb ik 28 kapellen geteld, in Moerkerke 24.’  Hij heeft er zeven boekjes over geschreven. Een ervan vermeldt wellicht ook dit kapelletje waarvan ik op 6 maart, tijdens een wandeling door ’t Vriijgeweed, een foto maakte. (*) Kapelletjes? Ah madam, ik heb er nogal wat gefotografeerd, maar dit is toch ’t allermooiste. Met stip! Wat we daar allemaal te zien krijgen! Voer voor wel tien vragen en evenveel verhalen.

Het is, zoals dat vaak het geval is, ingebouwd in een pijler die de toegangspoort tot een boerenerf schraagt. Het is een oude boerderij, wellicht gebouwd vóór de Eerste Wereldoorlog, in een tijd waarin dit land nog achthonderdduizend boeren telt. Het kapelletje is een gesloten nis, niet gemaakt om ooit weer geopend te worden. Komt het daardoor dat het gevallen beeldje nooit rechtgezet werd? Hoe komt het overigens dat het gevallen is? Van zo’n nis mogen we toch veronderstellen dat het daarbinnen windstil is. En dan is er dat fotootje op de achtergrond. Wie staat daarop afgebeeld? Wordt die foto daar bij de bouw meteen in geplaatst? Betreft het de stamvader van een boerengeslacht? Zou dat niet van hoogmoed getuigen, een hovaardigheid die geenszins met zo’n kapelletje te rijmen valt? (Of juist wel, want elke religie is aanvankelijk voorouderverering.) Of moeten we het aan de andere kant van de stamboom zoeken? Is dit de foto van de boerenzoon die in 1914 naar het front gestuurd wordt en er nooit meer van terugkomt? Is hij in de Westhoek achtergebleven? (‘Altijd iemands vader, altijd iemands kind’) Wie heeft die foto daar aangebracht? Valt het beeldje bij die bewerking om en vindt men het de moeite niet om het weer recht te zetten? Is men op de vlucht en heeft men er de tijd niet voor? Heeft men dat kapelletje op die manier geënsceneerd en verwijst de gevallen madonna naar de aan ’t front gevallen soldaat? Is dit bijgevolg de kapel van Maria-der-gevallenen? Is de woede om ’t verlies zo groot dat de boer zijn geloof afvalt en het beeldje bewust een duw geeft? Misschien wordt die foto daar aangebracht door de allerlaatste bewoner van het erf, iemand op hoge leeftijd, iemand die daarna met onzekere hand het kapelletje slecht afsluit, vlak voor hzij naar ‘t ziekenhuis trekt waaruit hzij nimmermeer terugkeert. Markeert die foto daarmee het absolute einde van een boerengeslacht?  Waarna de wind tussen de slecht aangebrachte stopverf vrij spel krijgt en er zodoende het mooiste aller kapelletjes van maakt.

Flor Vandekerckhove

(*) Maar dit kapelletje kent Degrande ook niet want, zo laat hij me weten: 'Ik heb geen gevelkapelletjes of nissen in hekkenpijlers geïnventariseerd (wegens te veel).'