Wonder Woman in Vlaanderen

Eerder heb ik al melding gemaakt van een stripverhaal waaraan Jo Clauwaert (tekeningen) en ik (scenario) werken: Rooie Machteld en de Uitgezogenen. (1) Dat verhaal speelt zich af in een Vlaanderen waaruit de industrie wel volledig weg is, maar de bewoners toch nog uitgezogen worden. Het is een work in progress, maar we weten toch al dat het verhaal in de tradities van de gothic novel baadt en dat de heldin trekken vertoont van de Amerikaanse Wonder Woman die als ’t ware de naar Amerika uitgeweken tante van onze Rooie Machteld is.

Wonder Woman werd in 1941 bedacht door William Moulton Marston (†1947). Het was zijn antwoord op Superman die in 1938 tot leven kwam en op Batman (vanaf 1939). De auteur baseerde zijn heldin op twee vrouwen: Elizabeth (Sadie) Holloway en Olive Byrne. De eerste was zijn echtgenote, de tweede zijn minnares. Uit beide verhoudingen ontsproten kinderen. Het is iets wat wel meer voorkomt, zeldzamer is dan weer dat ze al vanaf de jaren twintig in ’t geheim samenleefden, in een ménage à trois.

Marston en zijn vrouwen waren sterke figuren. Hij was een bekende psycholoog (en de uitvinder van de leugendetector). Zijn minnares, Olive Byrne, stamde uit een familie waarin het feminisme prominent aanwezig was. Haar tante, Margaret Sanger, was een bekende activiste. Echtgenote Elizabeth Holloway (†1993) was dan weer een vrouw met drie universitaire diploma’s, in een tijd waar hogere studies maar zelden voor vrouwen weggelegd waren. Na haar huwelijk met Marston bleef ze professioneel actief, ook zeldzaam in die tijd. Terwijl Elizabeth uit werken ging, zorgde Olive voor de kinderen (twee van haar en twee van Elizabeth). Het ménage à trois functioneerde wonderwel, zo goed zelfs dat de vrouwen ook na Marstons dood bleven samenleven.

Het kan haast niet anders dan dat een auteur die zich aan zo’n bron mag laven, een sterk vrouwelijk personage neerzet, een heldin met feministische waarden. De Amerikaanse feministe Gloria Steinem zegt daarover: ‘Wanneer ik nu terugblik op de Wonder Woman verhalen van de jaren veertig, ben ik verwonderd over hun feministische boodschap. Wonder Woman symboliseert veel waarden van de vrouwencultuur die feministen nu veralgemeend willen zien.’ (2)

De kledij van deze superheldin komt dan weer uit een ietwat minder feministische hoek. Wonder Woman is vestimentair sterk verwant aan de Varga Girls, tekeningen van schaars geklede dames die het blad Esquire op de middenbladzijde afdrukte en die tijdens WO II iconische pin-ups werden, fel gesmaakt door de Amerikaanse soldaten in Europa.

Varga Girls werden zo genoemd naar hun ontwerper
Alberto Vargas. Ze werden als centerfold in het blad Esquire
opgenomen en waren er geliefd bij de Amerikaanse soldaten
die tijdens WO II in Europa vochten.

De combinatie bracht veel lezers in verwarring. Jill Lepore die een boek over deze stripfiguur schreef zegt daarover: ‘Veel mensen maakten zich zenuwachtig over Marstons bedoelingen… “Is dit een feministisch project bedoeld om meisjes te helpen kiezen voor de universiteit en voor een carrière of is dit een soort soft porno?”’ (3)

En dan is er tenslotte nog een facet dat zowel feministisch genoemd kan worden als het tegendeel ervan. In bijna alle verhalen die Marston schrijft, wordt Wonder Woman geketend of vastgebonden, waardoor ze al haar krachten verliest. Dat gebeurt zoveel keer dat sommige critici er een seksuele obsessie in ontdekken. Marston zou een liefhebber geweest zijn van de seksuele praktijk die bondage (4) heet. Hij blijkt inderdaad van mening te zijn dat bondage gepromoot moet worden, en dat zijn strip er goed aan doet jonge mensen in de praktijk in te leiden. Wanneer hij dienaangaande van sadisme beschuldigd wordt, zegt hij: ‘Dit, mijn beste vriend, is de enige echt grote bijdrage van mijn Wonder Woman tot de morele opvoeding van de jongeren.’ (5) Tegelijk komt het beeld van de geketende vrouw uit de feministische beweging. Suffragettes plegen in Amerika inderdaad geketend te betogen, als symbool van hun onderdrukking. Zou het kunnen dat Marston het nuttige aan het aangename paart en het feminisme aan de bondage? Daar lijkt het inderdaad wel op. 
Wonder Woman slaagt er hoe dan ook telkens weer in om zich van haar ketenen te bevrijden, waarna ze met herwonnen supervrouwelijke krachten al het bestaande te lijf gaat. En dat, waarde lezers, zal in de Vlaamse strip Rooie Machteld en de Uitgezogenen niet anders zijn.

Flor Vandekerckhove

(1) Zie De griezel die kapitalisme heet, gepost op 26 augustus 2014, onder http://florsnieuweblog.blogspot.be/2014/08/de-griezel-die-kapitalisme-heet.html

(2) Geciteerd In Wonder Woman: The complete History. 207 ps, auteur Les Daniels. 2004. Uitg. Chronicle Books.

(3) Jill Lepore. The Secret History of Wonder Woman. 410 ps. 2014. Uitg. Knopf.

(4) Meer over bondage, zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Bondage
(5) Geciteerd in http://time.com/3543528/7-amazing-things-you-didnt-know-about-wonder-woman/