Er komen andere tijden

Vlak na de verkiezingsoverwinning van Donald Trump beleeft de Vlaamse extreemrechtse Filip Dewinter een moment de gloire om U tegen te zeggen. Met sardonisch genoegen smijt hij het zijn minder rechtse collega’s in het gelaat: The Times They Are Changing! Thuis val ik van mijn stoel: een van de grote leuzen van de protestgeneratie⇲ komt in extreem rechtse handen terecht.

Er komen andere tijden! De uitdrukking wordt in 1963 door Bob Dylan geijkt in zijn song The Times They are a-changin’. Lennaert Nijgh maakt er een Nederlandstalige versie van, die in 1966 door Boudewijn de Groot op plaat gezet wordt. In beide versies weerklinkt de gedeelde overtuiging dat we de wereld gaan veranderen. Let wel, 1968 moet dan nog komen.

In 1963 is Bob Dylan tweeëntwintig. Hij is een van de jongeren die de goegemeente — writers and critics, senators and congressmen, mothers and fathers — erop wijst dat ze links gepasseerd wordt.

Dylan twijfelt niet, hij poneert: The line is drawn / The curse is cast. Wie niet mee is, is gezien: Then you better start swimmin’ or you’ll sink like a stone. De songtekst verwoordt de zekerheden van Mei 68: de oude wereld heeft afgedaan. Bob Dylan heeft dat in 1963 goed voorvoeld.

Al vlug voorvoelt Dylan ook dat het uiteindelijk niet zo’n vaart zal lopen. Kort nadat hij The Times They are a-changin’ heeft opgenomen, schrijft hij My Back Pages waarin hij daar alweer afstand neemt: I screamed / Lies that life is black and white.

Dylan wil verder gaan, ik heb er hier⇲ eerder al over geschreven. De folkies blijven verweesd achter. Dat gevoel wordt goed verwoord in een open brief die Irwin Silber († 2010) hier⇲ aan Dylan schrijft.

De trotskist Mike Marqusee († 2015) denkt daar ietwat anders over. Hij heeft veel over de sixties geschreven en ook Wicked Messenger, een boek over Dylan. Zijn mening: ‘Wat ik niet probeer te doen is Dylan te reduceren tot de woordvoerder of de vertegenwoordiger van de sociale bewegingen van die tijd. Zonder de sociale bewegingen van dat tijdperk zou deze Bob Dylan, die sommigen onder ons liefhebben, er niet geweest zijn. Dat wil niet zeggen dat hij tot die bewegingen teruggebracht kan worden. Hij is een individu dat een tweeslachtige relatie met die bewegingen heeft (…) Een held van het verzet is hij geenszins, maar hij is wel een groot kunstenaar.’

Marqusee begrijpt de vraag die ons hier bezighoudt: kan de kunst van Dylan door rechts geannexeerd worden? Door Dewinter bijvoorbeeld? Marqusee antwoordt: ‘Ik denk dat er een constant gevecht gevoerd moet worden (…) om weerstand tegen zo’n annexatie te bieden.’ Elders voegt hij er aan toe: ‘Net zoals het onrecht dat Dylan in zijn songs wraakt nog onder ons is, net zo is er nood aan het allesomvattende streven naar emancipatie van The Times They Are a-Changin'

Flor Vandekerckhove⇲

° Mike Marqusee. Wicked Messenger: Bob Dylan and the 1960s. New York, Seven Stories Press, 2003.