 |
| — Surrealisten in ballingschap. 1945, in de New Yorkse woning van kunsthandelaar Pierre Matisse. Van links naar rechts: André Breton, Esteban Frances, Suzanne Césaire, Jackie Matisse, Denis de Rougement, Elisa Breton, Sonia Sekula, Elena Calas, Yves Tanguy, Nicolas Calas (centraal in beeld, geknield), Marcel Duchamp, Patricia Matta, Roberto Matta, Teeny Matisse en Aimé Césaire. — |
In 1938 reist de Franse surrealist André Breton naar Mexico, waar hij
de verbannen Russische revolutionair Leon Trotski opzoekt. Dat bezoekt werpt
vruchten af, een Manifest voor een
onafhankelijke revolutionaire kunst dat Trotski en Breton samen opstellen. De
tekst moet de basis leggen waarop een Internationale
Federatie voor Onafhankelijke en Revolutionaire Kunst (FIARI) gebouwd wordt.
Er ontstaan afdelingen in Parijs, Londen, New York en Mexico.
Surrealisme en trotskisme zijn twee
verschillende dingen. Toch zijn er die beide in een persoon verenigen. Over
de dichter Benjamin Péret heb ik het hier al gehad. Ook de Grieks-Amerikaanse dichter
en kunstcriticus Nicolas Calas (1907-1988) is tegelijk surrealist
en trotskist geweest.
In Parijs werkt Nicolas Calas samen met de Amerikaan Sherry Mangan om daar de Parijse sectie van de
FIARI te organiseren. Mangan is auteur, dichter en journalist, hij laat niet na
om een boek van zijn surrealistische kameraad Nicolas Calas in Amerika bekend
te maken. In Partisan Review bespreekt Mangan
dat boek niet kritiekloos, maar hij sluit zijn bespreking wel onomwonden af met ‘Dit boek is ongetwijfeld het meest
stimulerende dat Frankrijk dit jaar geproduceerd heeft.’ (°)
In de surrealistische theorie is Calas vooral bekend voor zijn
essay ‘Naar een derde surrealistisch
manifest’. Daarin ontwikkelt hij de idee dat het surrealisme zal mislukken
als de revolutie uitblijft. Calas blijft het surrealisme levenslang trouw, maar met de koude
oorlog komt wel de politieke ontgoocheling. Die overwint hij in de jaren zestig.
Enthousiast begroet hij de studentenrevoltes en dat geldt eveneens voor het artistieke verschijnsel pop
art. Ook politiek blijft hij actief, zo schrijft hij voor de Griekse krant Antistassi, een in Londen uitgegeven verzetskrant tegen de Griekse militaire
junta.
Hieronder vertaal ik een gedicht van
Calas. In Four O’Clock verenigt hij surrealisme en trotskisme. Het gedicht
wordt door de Amerikaan Alan Wald als volgt geduid. ‘In deze passage kunnen
de Himalaya's staan voor de Naropa University (een Tibetaans boeddhistische
unief in Boulder, Colorado, waar Calas uitgenodigd gast was door Allen
Ginsberg); "Aardse omwentelingen" voor sociale revolutie; "De
fusie van terreur en schoonheid" voor het surrealisme; "Mount
Athos" voor de nalatenschap van religieuze rijkdommen; "Aurora"
voor de Romeinse godin van de dageraad; en "Four O'Clock" voor de
Vierde Internationale. Men voelt dat Calas trouw blijft aan Surrealisme en
Revolutie (…) dat hij nog steeds in de verwachting leeft van een authentieke
sociale transformatie.’
Flor Vandekerckhove
(°) Partisan Review is een Amerikaans cultureel tijdschrift waarover ik
het wel meer heb. Het heeft zelfs een apart label in de alfabetische lijst van
onderwerpen die u rechts in de blog aantreft. In de lente-editie van 1939 wordt
het boek van Calas door Mangan (schuilnaam Sean Niall) in zijn rubriek ‘Brief
uit Parijs’ besproken. U kunt dat nalezen als u hier klikt, want alle nummers van Partisan Review
zijn op ’t internet in te kijken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten