 |
— Links: de moord op Karel de Goede in Sint-Donaaskerk Brugge op 2 maart 1127. [Gravure uit ‘Cronijke van den Lande ende Graefscepe van Vlaenderen’ - Nicolaas Despars, Brugge 1837.] — Rechts: Op de plek van de kerk staat nu het Crowne Plaza Burghotel. Een gedeelte van de kerkfunderingen werd geïntegreerd in de kelderverdieping. Je kunt die restanten ook vandaag nog opzoeken in het Burghotel. —
Goedkope uitgaven met harde kaft. In de krantenwinkel staan ze naast de rookwaren, waardoor ze lekker naar tabak ruiken. In het ouderlijk huis komen ze in mijn kleine boekenkast te staan: De Leeuw en De Kerels, beide van Vlaanderen. De Leeuw is eerst. Later, veel later, zie ik een documentaire waarin Ernest Mandel het over de boeken heeft die zijn jeugd verblijd hebben; op de eerste plaats: Consciences De Leeuw van Vlaanderen. Ook ik herinner me het leesgenot. Zozeer zelfs dat ik daarna in de krantenwinkel vlug vlug De Kerels van Vlaanderen ga kopen, hopend alzo dat leesgenot te bestendigen. Dat valt tegen. Zo verwarmend De Leeuw is, zo koud is De Kerels. Vandaag, zestig jaar later, herinner ik me alleen nog de passage waarin de graaf vermoord wordt — wellicht omdat ik niet veel verder geraakt ben. Ik zoek het stukje op in een oude editie (1871 !): de graaf gaat naar de ochtenddienst in de St. Donaaskerk van Brugge.
‘(…) Maar op dit ogenblik wierp Burchard den gescheurden mantel van zijn schouders, een zwaard bliksemde in zijne handen, en hij sloeg het neder met zulk vreemd geweld, dat de arme graaf, zonder zelfs een klacht te kunnen uiten, met gekloofd hoofd op den vloer der kerk achterover stortte… De arme lieden vluchtten weg van het autaar en vervulden de kapelle met den weekreet: “Wacharm ! Wacharm ! Wacharm!” Maar boven dit noodgekerm heerschtte de machtige stem van Burchard, die schreeuwde: “Harop ! Harop ! (…)’
Nu moet ik toch 1 en ander opzoeken. Karel de Goede wordt in 1127 vermoord. Wikipedia leert me dat de opstand van de Kerels in 1323 van start gaat, bijna 200 jaar later. In Consciences boek moet je al tot bladzijde 532 geraken — een schier onmogelijke taak — vooraleer je op Zannekin stoot, een van de leiders. Van andere voormannen (Lambert Bonin, Hughe Blauwel zoon Beukels en de Bredense boer Zeger Janszone) is in heel dat boek geen sprake. En wie is die Burchard? Elders blijkt hij Bosschaert te heten, telg van vooraanstaande Bruggelingen die liever een graaf aan ’t roer zien die beter in hun kraam past. Het vergaat Bosschaert en de zijnen trouwens bijzonder slecht: 27 samenzweerders worden uit de hoogste toren van de burcht geworpen.
In Brugge wil ik nagaan of de plaats van de misdaad echt is zoals Conscience die beschrijft. Pech! De Sint Donaaskerk werd in 1799 afgebroken. Nu staat er een hotel en in de kelders ervan kun je nog een stukje kerkfundamenten bekijken. Ik denk niet dat ik dat ga doen.
Surfend over ’t internet vind ik nog deze interessante kritiek op De Kerels van Vlaanderen. Consciences ‘visie werd aangevochten door Adolf Duclos, die in De geschiedenis van den zaligen Karel den Goede (1884) meteen ook de hele mythe van het Kerelsvolk afwees. Die was, zo meende hij, "hertekittelend voor mannen die stelselmatig de hersenschimmen van 't onbepaald woord vrijheid naloopen, dichterlijk voor zoekers van liederrythmen en klankvolle ijdele woorden: maar voor den geschiedschrijver, dat al en is geen rosten duit weerd."' Waarna ik alleen nog iets moet zeggen over de merkwaardige kreten die Conscience ons laat horen, wanneer de graaf vermoord wordt: wacharm en harop. Die laatste roep blijkt een Vlaamse strijdkreet te zijn, de eerste is een samentrekking van wee ongelukkige. Toch hertekittelende termen, vind ik.
En zo verlaat ik Brugge, om mijn tocht langs grensplaatsen van het oude graafschap te hernemen. In de auto leg ik Consciences Kerels van Vlaanderen terzijde en vraag aan het meisje van de GPS of ze me de weg naar de Grote Markt van Poperinge wil wijzen, waarop ze antwoordt: 'Indien mogelijk omkeren, harop, harop!'
Flor Vandekerckhove
Burgerzin
Geen opmerkingen:
Een reactie posten