Houdt u van Brahms

Links, landhuis van Françoise Sagan in Équemauville⇲, vlak bij Honfleur (Foto Michael Holtz, augustus 1963.) Inzet: Françoise Sagan, tekening van Rabulèts (José Schoovaerts). Rechts. ’t Is in Équemauville dat we op 12 februari overnachten, met zicht op Honfleur, stad die er bij ’t krieken van de dag alzo uitziet. Even overweeg ik het manoir du Breuil, landhuis van Sagan, op te zoeken, maar ik hou ermee op als ik zie dat Équemauville vol landhuizen staat, ’t is zo’n beetje het Zoute van Honfleur, het miljoenenkwartier.

12 februari —  OP MIJN VERJAARDAG toef ik in Honfleur, waar Tania een nieuwe wandelroute aanvat, de GR 223⇲, het zogenaamde douanepad. Ik denk na over wat ik die dag zal schrijven, misschien iets over Françoise Sagan⇲ die daar op 24 september 2004 in een ziekenhuis overlijdt of iets over haar landhuis, in Équemauville⇲, vlak boven Honfleur. Ik vraag aan ChatGPT of Sagan het stadje Honfleur in haar boeken vermeldt: ‘Er wordt geen directe vermelding van Honfleur in haar boeken gevonden, hoewel het waarschijnlijk is dat de sfeer van de regio en het huis in Équemauville invloed hadden op haar schrijfproces. Honfleur zelf, met zijn schilderachtige haven en rijke kunsthistorische achtergrond, had zonder twijfel een inspirerende rol, maar specifieke referenties aan de stad zijn niet prominent in de werken terug te vinden.’ Spijtig. 

Ik zie dat Sagans roman Aimez vous Brahms..(°) in 1959 verschijnt, wanneer ze in dat landhuis woont. Nooit gelezen, maar de Nederlandse vertaling uit 1978 zit wel in mijn kast: Houdt u van Brahms . . Prachtige titel, misschien wel de mooiste boektitel ooit, maar da’s voor de luie lezer die ik ben nog geen reden om heel die roman (nog eens?) tot mij te nemen. Wel ben ik een geoefend ‘diagonaallezer’⇲ en ik vind in geen tijd de passage waarin de vraag Aimez vous Brahms gesteld wordt, zesde hoofdstuk: ‘Ze glimlachte naar aanleiding van de tweede zin. ‘Houdt u van Brahms?’ Het was de soort vragen die de jongens haar stelden toen ze zeventien was.’ Op een verdraaide manier legt de passage een link naar mijn verjaardag, Vandaag word ik 76 en nóóit heeft iemand me al eens de vraag gesteld of ik van Brahms hou. Andere werelden.

Flor Vandekerckhove⇲

(°) Aimez-vous Brahms . . Een enkele keer wordt de boektitel gevolgd door een vraagteken, soms door drie puntjes, meestal door twee puntjes, leesteken dat me onbekend is. Ik vraag ernaar bij ChatGPT: 'Het gebruik van twee puntjes na de titel Aimez-vous Brahms . . in Françoise Sagans roman is inderdaad bijzonder en kan verwarring veroorzaken. Dit leesteken is een variant op de gebruikelijke drie puntjes (ook wel ellips genoemd), die vaak de suggestie wekken van iets dat onafgemaakt is, of van een stilzwijgende implicatie. In dit geval zou het gebruik van twee puntjes kunnen duiden op een subtiele, open vraag of een insinuatie. De vertaling van de titel betekent letterlijk: "Houdt u van Brahms?" waarbij de twee puntjes de openheid van de vraag versterken, alsof er meer achter schuilt dan wat er direct gezegd wordt. Het kan ook de suggestie wekken van een soort "onuitgesproken" betekenis, een verlenging van de gedachte die met de vraag gepaard gaat. In vertalingen van boeken komt het vaker voor dat verschillende uitgaven lichte variaties in leestekens of titels vertonen, afhankelijk van de voorkeuren van de vertaler of de uitgever. De drie puntjes die je in sommige vertalingen tegenkomt, zouden bijvoorbeeld kunnen verwijzen naar het gebruik van ellipsen als stilistische keuze om iets te laten hangen, wat ook de thematiek van onzekerheid of onvolledigheid in de roman zou kunnen weerspiegelen. Kortom, de twee puntjes geven een soort open eind of suggestie van iets tussen de regels door, wat de leeservaring verdiept.' Hoe dan ook: als ik dat boek niet lees, kan ik misschien wel naar de zwart-witfilm kijken. Aimez-vous Brahms.. werd in 1961 verfilmd⇲, er bestaat een Frans gesproken en een Engelse versie van, met o.a. Ingrid Bergman⇲, Yves Montand⇲ en Anthony Perkins⇲. De Engelstalige versie staat volledig op ’t internet: Goodbye Again⇲.