Stagger Lee

Omwille van omstandigheden die u niet aangaan, woon ik nu meer rockconcerten bij dan in al de jaren die eraan voorafgaan. Da’s niet moeilijk, zullen mijn kinderen repliceren, vader, gij hebt nooit eerder een rockconcert bijgewoond. Ze hebben gelijk, ik ben een neofiet. Maar deze neofiet heeft inmiddels al wel present getekend bij Arno, Bruno Deneckere, Pavement, Daniel Lanois & Trixie Withley, Pixies, Jon Langford, Paul Weller, The Black Crowes, Brendan Croker, Gavin Friday en Nick Cave. Wie er iets van afweet zal beamen dat het, voor een beginneling, een indrukwekkende lijst is.

Het ene concert maakt, moet ik zeggen, al meer indruk dan het andere, maar echt imponeren doen Nick Cave & The Bad Seeds (Sportpaleis A’pen, 18 november 2013). Zozeer zelfs dat ik achteraf een en ander ga uitvogelen. 

In een ronduit indrukwekkende song voert Cave me mee naar de crisisjaren dertig: It was back in 32 when times were hard… Ik spits de oren. Cave leerde me Stagger Lee kennen: He wore rat drawn shoes and an old Stetson hat / Had a 28 Ford, had payments on that. Nee, ’t gaat niet goed met die mens en hij nog eens van kwaad naar erger. Lee komt op straat te staan en zoekt soelaas in een kroeg die onheilspellend The Buckett of Blood heet. Aldaar drinkt hij niet gewoon een Stella, neen, hij schiet de barman neer en neen, het is geen ongeluk, Cave telt four holes in diens motherfucking head. Maakt deze Lee zich vervolgens vlug uit de voeten? Driewerf neen, hij neukt eerst de plaatselijke hoer Nelly Brown, known to make more money than any bitch in town, en om dat spetterende cafébezoek af te ronden vermoordt hij ook haar vent, de genaamde Billy Dilly. Laat het duidelijk zijn: Stagger Lee is, zoals Cave het treffend zingt, een bad motherfucker.

Ja, da’s rock ’n roll van de overtreffende trap. Terwijl ik dat allemaal aan ’t uitvissen ben, kom ik ook te weten dat Stagger Lee echt bestaat; niet in het thuisland van Nick Cave en evenmin in de crisisjaren dertig, maar in Amerika op het einde van de negentiende eeuw. Een krant bericht inderdaad dat een mens neergeschoten wordt door ene Lee Shalton, alias Stag Lee. Het geschiedt op 28 december 1895 in een etablissement in St. Louis.

Geweten is dat Stag Lee een zwarte medemens is, pooier, soort politieker ook, kaartspeler en revolverheld. Blijkt dat een hoofddeksel het moordmotief is, want in ’t kaartspel verliest Lee zijn Stetson aan een tegenstander; reden genoeg om de colt boven te halen. Hij vermoordt de mens, neemt zijn hoed terug en verlaat de gelagzaal. In sommige milieus omschrijft men dat wellicht als cool.

A stag is slang is voor iemand die geen vrienden heeft (wellicht ben ik er zelf een.) Stag Lee wordt in de volksmond al vlug Stagger Lee. Merkwaardig is toch wel dat deze man-zonder-vrienden, moordenaar en bad motherfucker, al vlug in de blues bezongen wordt als een held. Daar is een uitleg voor. Lee is zo slecht dat hij, leert de overlevering, gevreesd wordt door de politie en de rechters. (*) Voor de onderdrukte zwarten wordt hij van de weeromstuit een lichtend voorbeeld: ziehier een zwarte telg uit de onderklasse die de blanke baas durft te tarten! Want je kunt die mens wel veel verwijten, maar niet dat hij met zijn kloten laat spelen. Stagger Lee wordt een legendarisch product van de vrijheidsstrijd. In de opstandige jaren zeventig zegt Black Panther Bobby Seal over zichzelf en zijn kompaan Malcolm X bijvoorbeeld dat ze Stagger Lee figuren zijn.

Vertrekkend vanuit de blues veroverde het thema omzeggens heel de muziekwereld. (**) De bad motherfucker werd inmiddels bezongen door James Brown, Neil Diamond, The Clash, Pat Boone, Fats Domino, Bob Dylan, Duke Ellington,The Grateful Dead, Woody Guthrie, The Ventures, Ike & Tina Turner, Ma Rainey, Jerry Lee Lewis, Tom Jones, Beck, Missisippi, John Hurt, the Black Keys, Elvis en dus ook Cave.

Die Cave is niet zomaar een interpretator. Hij is een kunstenaar die met het gegeven aan de haal gaat en daar zijn eigen verbeelding aan toevoegt. Hij haalt het lied weg uit het zwarte Amerika van de negentiende eeuw en brengt het binnen in zijn eigen context, met name deze van de bekende crisisjaren dertig. Ook de vorm verandert: de blues maakt plaats voor het groteske. De traditionele bluestekst luidt: Stagger Lee... shot Billy / Oh, he shot that poor boy so bad / Till the bullet went through Billy / And it broke the bartender's glass. Niet zo bij Nick Cave. Daar gebeurt iets helemaal anders: Yeah, I'm Stagger Lee and you better get down on your knees / And suck my dick, because If you don't you're gonna be dead / Said Stagger Lee // Billy dropped down and slobbered on his head / And Stag filled him full of lead. 
Hoe die Billy kan neerzijgen èn tegelijk op zijn hoofd kwijlen is een vraag die menigeen zich al gesteld heeft, de tekstlijn is voor voor discussie op 't internet. Aangenomen wordt dat 'head' slaat op de kop van de penis, waardoor dit gebeuren al begrijpelijker wordt. 

Flor Vandekerckhove⇲

(*) https://sites.google.com/site/thestaggerleefiles

(**) Er bestaat een site waarop de meeste van die vertolkingen te beluisteren zijn: http://www.staggerlee.com/index.php

(***) http://forum.wordreference.com/showthread.php?t=277012&langid=13

Van Antoine Légat kreeg ik volgende toelichting:: 'Heel mooi stuk, beste Flor, en belangrijk dat het gebeurt! Ik heb het zelf al eens overwogen te doen, ook met andere oude blueskrakers als, pakweg, 'Saint James Infirmary', 'Bourgeois Blues', 'Hoochie Coohie Man', 'Got My Mojo Working' en 'House Of The Rising Sun'. Thematisch komt bvb. 'Frankie & Albert' in de buurt van 'Stagger Lee'. Sommige hebben een 'vaste' tekst, zoals 'House', andere hebben de schrijflust van anderen opgewekt, zoals 'St James' met zijn ongeveer 280 coupletten. Daar kan je gerust een dikke turf mee vullen. Opvallend is dat zovele van die songs op een realiteit teruggaan. Bij 'House' levert dat zelfs een bijzonder boeiende detectiveroman op! Ikzelf leerde 'Stagger Lee' of 'Stagolee' (of... Er zijn nog schrijfwijzen) kennen via een oude bluesplaat in de sixties. Ik zou moeten opzoeken welke tandeloze ouwe zwarte met 65 grandchildren joelend op de frontporch de song inzong (die LP ligt op zolder, maar het enige wat ik nog weet is dat het géén van de bekende blueslui was), maar de eerste versie van iemand met naam die ik me herinner was van Dr. John (rond 1970) Voor blues buffs is het bekend terrein, maar dat 'bekend terrein' houdt op aan de grens van de blues...
Ik kan je zo in de vlucht één koorecksy meegeven: het is Daniel Lanois [ik heb de fout inmiddels verbeterd]. Maar voor de rest zit je er BOENK! op, me dunkt... Swell dat je Bruno nog eens vermeldt... We kunnen dat niet genoeg doen!' 

Joris De Voogt schreef me: 'Mooi stukje over Stagger Lee! De oude blues is inderdaad zeer inspirerend. Luister ook eens naar 'Strange fruit' van Billie Holiday (over een lynchpartij door de KKK) en 'Black, brown and white' van Big Bill Broonzy.'