Leven & streven van Assata Shakur

— Assata Shakur werd in 1977 veroordeeld voor de moord op een politieman. In de jury zaten familieleden, partners en vrienden van leden van de Amerikaanse staatspolitie. (Foto NY Daily News via Getty Images.) —

Op 2 november 1980 ontsnapte Assata Shakur (°1947, als Joanne Deborah Byron) uit een Amerikaanse gevangenis. Ze vluchtte naar Cuba, waar ze in 1984 weer boven water kwam. Fidel Castro had haar inmiddels politiek asiel verleend. Hij was de mening toegedaan dat deze activiste van de Black Panthers en van de Black Liberation Army in de USA onterecht veroordeeld werd voor de dood van een politieman. Assata woont vandaag nog steeds in Cuba, maar de Amerikanen geven niet op. In mei 2013 kwam ze daar in de top tien terecht van de Most Wanted Terrorist List. Wie haar aan de FBI uitlevert wordt 2 miljoen dollar rijker.

Alhoewel Assata Shakur al drie decennia lang geen voet meer op Amerikaanse bodem gezet heeft, blijft ze daar toch erg bekend. In de protestmarsen die in Amerika georganiseerd worden, telkens een politieman het weer eens nodig geacht heeft om een zwarte mens te liquideren, vallen de hoodies op waarop te lezen staat: Assata taught me. [Om mijn leeftijdsgenoten te instrueren moet ik hier wellicht aan toevoegen dat een hoodie een bij jongeren populair kledingstuk is. Om dan weer de jongeren te instrueren, die misschien wel denken dat die brutale politieoptredens incidenteel zijn, plaats ik een documentaire onder dit stuk, waarin je van Assata iets anders verneemt.] En op de achterkant van zo’n hoodie staat: ‘It is our duty to fight for our freedom. It is our duty to win. We must love each other and support each other. We have nothing to lose but our chains.’  (‘Het is onze plicht om te strijden voor onze vrijheid. Het is onze plicht om te winnen. We moeten van elkaar houden en elkaar steunen. We hebben niets te verliezen behalve onze ketenen.’) Dat citaat komt uit Assata: An Autobiography, een boek dat ze in 1987 in Cuba geschreven heeft. Je kunt het gratis in een PdF-versie van ’t web halen.

Al bladerend in dat boek vallen meteen de gedichten op die de teksten onderbreken. Blijkt dat Assata niet alleen een revolutionaire activiste is en een slachtoffer van het Amerikaanse racisme, maar ook een dichteres. Het boek opent met zo’n gedicht waarvan de laatste lijnen in vertaling luiden: En ik geloof dat een verloren schip, / Gestuurd door vermoeide, zeezieke zeelui, / Nog altijd naar huis gegidst kan worden / Naar de haven. Assata Shakur is een optimiste en optimisme is iets wat wij, vermoeide matrozen van een verloren schip, goed kunnen gebruiken.

Assata Shakur is een harde tante, maar ze blijft ook nederig: ‘I have eaten crow and blunder bread, and breathed the stench of indifference’. Ook zij heeft in ‘de stank van onverschilligheid’ geleefd en begrijpt dat niet iedereen haar weg kan volgen: ‘If you are deaf, dumb, and blind to what is happening in the world, you’re under no obligation to do anything.’ Anders is het voor wie weet hoe de wereld draait: ‘But if you know what’s happening and you don’t do anything but sit on your ass, then you’re nothing but a punk.’

In het boek neemt ze een document op dat To my people heet. Ze heeft dat stuk in de gevangenis geschreven: ‘Ik heb de oorlog verklaard aan de rijken die op onze armoede gedijen, aan de politici die liegen terwijl ze ons toelachen, en aan al de hersenloze, harteloze robotten die hen en hun eigendommen beschermen.’ Die robotten zijn de Amerikaanse bottinekes die ze in het boek onomwonden pigs, fascists en Nazi’s noemt.

Indrukwekkend is het gedicht dat ze op ’t einde van het tiende hoofdstuk plaatst. In Leftovers – What is Left maakt ze in dertien korte strofen de balans van haar leven op. Wat blijft daarvan over na de veroordeling, de tralies en de ketens? Wat blijft er over nadat je kind in de gevangenis geboren werd en vervolgens weer van je afgenomen? Wel wat overblijft is dit: I’m in love with / Losers and laughter. / I’m in love with / freedom and children. // Love is my sword / and truth is my compass.

Flor Vandekerckhove

Assata Shakur documentary