Ter aarde besteld in eigen tuin

— In de omgeving van Vabre tref je her en der particuliere begraafplaatsen aan. —

Nadat het protestantisme als ketterij veroordeeld was, konden hugenoten in Frankrijk niet langer op het kerkhof terecht, dat was gewijde grond, geen plek voor ongedoopt tuig. Na het Edict van Nantes (1598) mochten ze wel eigen begraafplaatsen inrichten, maar wanneer dat in 1685 herroepen werd, kwam daar weer een einde aan. Het protestantisme trad in de clandestiniteit — le Désert — en de doden werden in stilte begraven.

De streek rond Vabre, het Franse bergdorpje waar ik mijn vakanties doorbreng, getuigt van die geschiedenis. Her en der stoot je op piepkleine begraafplaatsen, soms een enkel graf, soms meer dan tien; soms in de nabijheid van een woning, soms in volle natuur. Soms duidt alleen maar een steen aan dat daar iemand begraven ligt, maar er zijn er ook met psalmteksten en met het typische Hugenotenkruis.

Het is een traditie die teruggaat tot de Godsdienstoorlogen, maar ook vandaag nog worden daar mensen op die manier begraven. Tot het einde van de XXste eeuw werd de gewoonte trouwens zonder veel omhaal gedoogd. Dat is inmiddels veranderd. Omstreeks de eeuwwisseling heeft een nieuwkomer  — een katholiek, inderdaad ja — klacht neergelegd omdat zo’n graf te dicht tegen zijn nieuwverworven grond ligt. Sindsdien komt er een bodemonderzoek aan te pas, stedenbouwkundige voorschriften en een pak papierwerk. De onderprefectuur van het nabijgelegen stadje Castres krijgt daardoor in 2001 bijna driehonderd aanvragen te verwerken van families die ook in de toekomst aan de traditie willen vasthouden.

Terwijl ik ’t internet afspeur, stoot ik ook op eigenaardigheden die niet met de streek te maken hebben. Zo vind ik dit merkwaardige beeld van twee grafstenen, gescheiden door een kerkhofmuur. Over de muur heen reiken de twee elkaar de hand. Het onderschrift luidt: Zij was katholiek, hij was protestant, maar hun liefde was sterker. Het heeft me een uurtje gekost om de plek weer te vinden, maar uiteindelijk is ’t me wel gelukt, met dank aan de onvolprezen Wikipedia: kijk eens naar het Graf met de handjes.

Flor Vandekerckhove