Het avontuurlijke vissersleven van Julien Dewulf

In sommige artikels worden de Z.57 en Z.58 Rita I en Rita II genoemd. Het Visscherijblad daarentegen spreekt van Rita II en Rita III. De foto schijnt het laatste blad gelijk te geven. 

Op 1 mei valt dit bericht in mijn bus: ‘Ik probeer de geschiedenis van mijn grootvader te ontrafelen, een Oostendse visser waarover veel verhalen de ronde doen. Mijn vader, die half Chileen is, vertelde over hem de meest vreemde dingen. We namen het allemaal met een korrel zout. Maar nu willen we graag weten wat er echt van aan is.’ Het briefje is getekend Elke Dewulf. Haar grootvader blijkt schipper-reder Julien Dewulf te zijn, waarvan visser René Derycker destijds in Het Visserijblad zei dat hij een geboren avonturier was. Volgens de kleindochter noemde men haar grootvader zelfs de piraat van Oostende.Het is die zin voor avontuur die hem in 1949 doet beslissen om met de O.325 Charles Darwin, naar Chili uit te wijken. De familie gaat mee en dat geldt ook voor families van de bemanningsleden. Heel het avontuur — en dat van nog andere Belgische vissers die naar Chili vertrekken — is in Het Visserijblad beschreven door Daniël Pots. (°)

Elke vertelt ook dat Julien Dewulf in 1937 gevangengenomen wordt… in Spanje. Wat doet een Vlaamse visser in volle burgeroorlog in Spanje?

Gazet van Antwerpen geeft me een antwoord. De editie van 8 augustus 1937 titelt: ‘Twee Belgische visschersvaartuigen gestolen?’ En onder die vraag staat een andere: ‘Bevinden ze zich in een Spaansche nationalistische haven?’

Het blijkt om de Z. 57 Rita I en Z. 58 Rita II te gaan, beide varend voor de Brusselse rederij Rossel. Aan boord 9 Belgen en 15 Spanjaarden. Die laatsten instrueren de Belgen in een Spaanse vismethode, aldus de krant. Maar de Spanjaarden slaan aan ’t muiten en schipper Dewulf stuurt de reder een kort maar krachtig telegram: ‘Schepen gestolen’.

Elkes vader spreekt van ‘opgezet spel’, volgens hem heeft Julien zich gewillig laten ontvoeren. Maar dan vind ik hier⇲ een uitgebreide beschrijving van ’s mans loopbaan: ‘Rond die tijd kwamen er te Zeebrugge twee Spaanse vissersschepen aan, bemand door republikeinen. Ze wilden in België klandestien wapens kopen om Franco te bevechten. Doch de Spanjaarden maakten fouten en er werd een embargo gesteld op hun schepen. De Spaanse reder kwam over en verhuurde de schepen voor de tijd van de Burgeroorlog aan de reder van Julien Dewulf. Ze zouden onder Belgische vlag varen met een Belgische kapitein en een stuurman, maar met Spaanse matrozen. Met zijn avontuurlijke aard bleek Julien de geknipte kapitein om de Rita I te voeren. Gedurende enkele maanden gingen de Rita Uno en de Rita Dos, die het net tussen zich sleepten in de zogenaamde “pareja”-manier, veel vissen voor de Engelse en Ierse kusten, maar op een nacht brak muiterij uit op Juliens schip. De Spaanse matrozen hadden in de Britse haven Milford Haven vuurwapens kunnen bemachtigen en dreigden Dewulf neer te schieten indien hij het roer niet overgaf. Op de RIA DOS gebeurde net hetzelfde. Beide vaartuigen wendden de stevens en koersten naar Spanje. Ze doorbraken de blokkade en werden gemeerd naast een Spaanse oorlogsbodem in de baai van Passagos. De bemanning bleef gevangen aan boord, doch de schipper was een andere mening toegedaan. Hij ontsnapte op zijn eentje en zocht de Belgische consul in Madrid op. Deze zorgde ervoor dat de Belgen ongedeerd met de trein naar Oostende konden terugkeren.’

— Van links nr rechts: Maurice Saelens (1ste motorist
Rita II), Julien Dewulf (kpt Rita II) en Pierre Decrop
(kpt. Rita III) — Uit Het Visscherijblad, 14.08.1937. —

Dit stukje zou hier geëindigd zijn, ware het niet dat Daniël Eyland een computerschijf in mijn brievenbus laat vallen. Daarin onder meer een kopie van Het Visscherijblad van 14 augustus 1937. De pas uit Spanje teruggekeerde Dewulf doet zelf zijn verhaal. Pros Vandenberghe noteert. Merkwaardig is wel dat het blad het bij herhaling over Rita II en Rita III heeft (elders is dat Rita I en II).

29 juli: ‘Rond 24 uur, terwijl de Belgische kapitein Dewulf en de motorist ter ruste lagen, werden ze plots gewekt en door gewapende Spanjaarden overvallen. De Spanjaard José stond voor Dewulf met de revolver, terwijl achter hem een matroos met een gutmes en de bootsman met een hamer stond. Onmiddellijk werden ze naar beneden in het matrozenverblijf geleid en opgesloten, terwijl zij den stuurman hoorden roepen dat er koers naar Spanje zou gezet worden.’ José leidt de muiterij: ‘Hij verklaarde in ’t Engelsch het schip genomen te hebben, met het medeweten van den vroegeren Spaanschen reeder Martiarena (…)’

Op 1 augustus, ter hoogte van Biaritz, verlaten enkele Spanjaarden de schepen: ‘Achteraf vernamen we dat 2 Spanjaarden van de Rita II en verder 4 van de Rita III met het bootje naar wal waren gestoken, daar zij weigerden te vechten voor Franco.’

Op 2 augustus varen ze de door Franco gecontroleerde haven Pasajes binnen. De Spaanse reder wacht hen daar op. Dewulf weigert zijn schip echter af te staan: ‘De schipper wou het schip niet verlaten en de reeder verplichtte 2 wachten hem met geweld ervan te halen en op te leiden zooals boeven. Een talrijke menigte woonde dit bij en jouwde de reeder uit, alhoewel men de Belgen voor kommunisten had doen doorgaan.’ Meteen schakelen de nationalisten het schip in de burgeroorlog in: ‘(…) daar de vaartuigen reeds van een kanon zouden voorzien worden en van een mitrailleuse “anti-avion” om in dienst te treden van Franco.’

De Belgen komen op 8 augustus weer thuis. Het Visscherijblad vermeldt de namen: ‘Decrop Pierre, kapitein der Rita III, Bossier Frans, matroos; Devriendt Edouard, machinist; Vandeneyade René, jongen.’ En verder: ‘Julien Dewulf, kapitein der Rita II, Stuyts Arthur, marconist; Vandenbergen Florent, motorist; Saelens Maurice, 1ste motorist; Savens Gilbert, laver.’

Flor Vandekerckhove⇲

Met dank aan Eddy Eneman, Dirk Reunbrouck en Daniël Eyland voor de geleverde documentatie.

(°) D. Pots. — Vlaamse vissers in Chili, aflevering 1: Met de O.325 en de N.748 naar Chili : De overtocht. In HVB 7/09/90 — Vlaamse vissers in Chili, aflevering 2: Schipper René de Rycker: vissen vanuit San Antonio met de O.325. HVB oktober 1990 — Vlaamse vissers in Chili, aflevering 3: de getuigenis van Alice Germonprez : Het einde van de N.748. HVB 2/11/1990, pagina 42-45  — Vlaamse vissers in Chili, aflevering 4: De O.241 Irena Raphael : Alfons Pauwels over het Chili-avontuur van de Vlaamse vissers - HVB 7/12/1990, pagina’s 42-44 — Vlaamse vissers in Chili, aflevering 5: Eugeen Gonsales: Vlaming ,Chileen en Canadees. HVB 01/01/91, pagina 46-48 — De uitgeweken Oostendse visser Eugeen Gonsales vertelt zijn levensverhaal. HVB7/05/93, pagina 35.
Noten (°°) en (°°°) werden weggelaten wegens niet langer relevant.