Babel beschrijft ‘een angstaanjagende, brute eenzaamheid.’

[Afbeelding: Kozakken op mars, print van John Evan Hodgson.] Isaak Babel ‘heeft dat ene perverse moment in de Revolutie vastgelegd, waarop de wetteloze dans van de Kozakken buiten de ideologie stond, puur ritueel was, en hun “moedige paarden” noch aan de Russen noch aan de Polen toebehoorden, maar aan die lange klaagzang van de taal, de droefheid van het lied.’

HET BESTE verhaal van Babel? Ik zoek ernaar in zijn Rode Ruiterij en blijf hangen bij Pristsjepa. Meer dan een bladzijde lang is het niet, wat Isaak Babel over zijn reisgezel vertelt. 

Kozak Pristsjepa keert terug naar het dorp waar de Witten zijn ouders vermoord hebben. Daar trekt hij van de ene buur naar de andere, ‘een spoor trekkend van bloedige voetafdrukken.’ Hij neemt manu militari terug wat de buren eerder uit het leegstaande ouderlijk huis ontvreemd hebben. ‘In de hutten waar de Kozak spullen van zijn moeder of een pijpensteel van zijn vader aantrof, liet hij neergestoken oude vrouwen achter, boven de put opgehangen honden, iconen besmeurd met mest.’  Het dorp ondergaat het gelaten: ‘De dorpsbewoners rookten hun pijp en sloegen zijn weg grimmig gade.’ Daarna sluit Pristsjepa zich, drinkend, drie dagen op in de hut. Tijdens de derde nacht steekt hij het huisje in de fik. ‘De gloed van de brand was als een herrijzenis. Pristsjepa maakte zijn paard los, sprong in het zadel, gooide een pluk van zijn haar in de vlammen en verdween.’ (°) In heel dat wrede verhaal van verschroeiende wraak staat geen woord teveel. Nergens velt Babel een oordeel, nergens wordt gemoraliseerd, nergens gereflecteerd.

‘Er was een Franse criticus, Roland Barthes, nodig om Babel voor ons te lezen. “Stijl is onverschillig tegenover de maatschappij,” zegt Barthes in Writing Degree Zero; het is schrijvers “glorie en zijn gevangenis, het is zijn eenzaamheid”. Groots schrijven is een soort agrafie [‘onvermogen om te schrijven’, mijn noot], “het is anticommunicatie, het is intimiderend” – het verlangt ernaar te zeggen wat niet gezegd kan worden. “Modernisme begint met de zoektocht naar een literatuur die niet langer mogelijk is.” Het is als een tekst die explodeert, die zichzelf vernietigt, diep de nacht inkruipt. Babel neemt ons mee naar de buik van het beest en houdt onze hand vast. Zijn boek gaat over een angstaanjagende, brute eenzaamheid, maar we zijn niet eenzaam terwijl we het lezen. Hij heeft dat ene perverse moment in de Revolutie vastgelegd, waarop de wetteloze dans van de Kozakken buiten de ideologie stond, puur ritueel was, en hun “moedige paarden” noch aan de Russen noch aan de Polen toebehoorden, maar aan die lange klaagzang van de taal, de droefheid van het lied.’ (°°)

Flor Vandekerckhove⇲

(°) Isaak Babel, Verhalen. Vertaald uit het Russisch in het Nederlands door Froukje Slofstra. Uitg. Meulenhoff, A'dam. 2001. 573 ps. Wie Babel nog niet kent, maar een mondje Engels beheerst kan ’t ook anders doen. Je kunt Babel gratis van het net halen. The Complete Works of Isaac Babel. Opgemaakt door Isaaks dochter Nathalia. Met een voorwoord van Cynthia Ozick. 1072 pp. Uitg. WW Norton & C°. 2002. Ik zie dat het boek in ’t Engels in verschillende formaten en edities te koop is, niet als e-boek. Maar de pdf van het boek kan wel op verschillende plekken van ’t internet gratis gedownload worden. Ikzelf deed het hier⇲.

(°°) Jerome Charyn. Savage Shorthand. The Life and Death of Isaac Babel. 2005. Random House. 224 p. De vertaling van het citaat is van Google Translation. 

Ik googel ‘Roland Barthes - Isaak Babel’ en vind iets wat nog maar onlangs op ’t net gepubliceerd werd: ‘Reading Babel through Barthes’. Daar staat nog meer over Isaak Babel: https://medium.com/@annabelh1. Van Roland Barthes staan verschillende vertaalde teksten op dbnl, o.a. De dood van de auteur (vertaald door J.F. Vogelaar.), verder ook interpretaties, zoals Wat noemt Roland Barthes ‘Le degré zéro de l’Ecriture’? van Siegfried Theissen.