Wat deed de Oostendse boekhandelaar Corman tijdens de burgeroorlog in Spanje

— Mathieu Corman in gesprek met enkele republikeinse soldaten. Gefotografeerd door Ernest Hemingway (1937) —

DURRUTI is een bekende Spaanse anarchist die in 1936 tegen Franco vecht. Hij komt daarbij om het leven. Maar hoe? Er circuleren verschillende versies. Ik wil er meer over weten en ik schaf me een biografie aan. (*) Ik blader meteen door naar het stuk waarin de auteur onder de veelzeggende titel Fact or fiction? Durruti's mysterieuze overlijden probeert te ontrafelen. Dat begint met een dagboekfragment van een medestrijder: ‘Durruti werd gedood door een explosie van geweervuur toen hij uit zijn auto stapte. (…) De militieleden omsingelden het huis waaruit de schoten kwamen en doodden iedereen die zich daarbinnen bevond.’ Ik zoek de referentie op in het notenapparaat en zie dat het citaat uit een werk komt van de Belgische journalist Mathieu Corman 

Die Corman is me niet onbekend. Er bestaat in Oostende een boekhandel met die naam. De stofomslag en de leeswijzer die u daar bij elk boek meekrijgt tonen het op een panter lijkend wezen van de surrealistische schilder Félix Labisse; een beresterk logo. De huidige winkel is, als ’t ware, de sequel van de laat ons zeggen historische zaak Corman. Heeft de Belgische journalist Mathieu Corman iets met die historische boekhandel te maken? Wel ja, hij is er de stichter van.

Matthieu Corman wordt in 1901 in Lontzen geboren. In 1925 sticht hij in Oostende een boekhandel. Er volgen filialen in Het Zoute, Brussel en Antwerpen. In 1935 wordt hij lid van de Communistische Partij. Tijdens de oorlog werkt hij, samen met zijn bediende, Henri Kermarrec, voor het verzet. In 1943 komt hij in Engeland terecht waar hij voor het Onafhankelijkheidsfront werkt. Na de oorlog maakt hij indrukwekkende reizen waarover hij boeken schrijft. Hij trekt meer dan eens naar de Sovjet-Unie, bezoekt Arabische landen, reist naar Cuba en China. Via Canada komt hij in de USA waar hij clandestien (want communist) rondtrekt. Op 16 februari 1975 vindt men zijn lijk bij Eupen, waar hij in de bossen een buitenverblijfje heeft. De vierenzeventigjarige Mathieu Corman heeft er zich het leven benomen. Hij wordt in Oostende begraven. 
In de necrologie heeft men het over een communist, maar mijn ouwe maat, wijlen Yvon Kermarrec⇲ die een tijdlang de boekhandel in Oostende openhoudt, noemt hem een ‘anarchist van de oude stempel’. In Pan omschrijft men zijn communisme als ‘plus libertaire, voire anarchiste, que doctrinaire’. In 2002 is hij in De parelduiker quasi helemaal in een anarchist veranderd: ‘Corman was een man die overal zijn gang wilde gaan en weigerde zich bij regels neer te leggen. Zijn vrienden beschouwden hem daarom eerder als een anarchist dan als een communist.’ (**) 

Hoe dan ook, in 1936 is Mathieu Corman in Spanje en hij bevindt zich daar wel degelijk in de groep van Durruti. Hij werkt er als journalist voor Ce Soir, blad van de Franse communist Louis Aragon. Hij heeft daar een goede journalistieke reputatie, in een interview roemt Ernest Hemingway zijn werk. Op zijn palmares staat ook dat hij de eerste journalist is die het platgebombardeerde Guernica bezoekt: ‘Picasso las het relaas van Guernica in Ce Soir en het was de tekst van Corman, van een man die slechts lager onderwijs genoot, zich een ‘intellectuel indépendant’ noemde, een legendarische boekhandel in het leven riep, prat ging op zijn publikaties en zeker niet zonder genoegen meewerkte aan de legendevorming om zijn persoon.’ (***)

Flor Vandekerckhove⇲

P.S.: Het verslag dat Corman over Durruti's dood schreef is wellicht onjuist. In Wikipedia leest u meer over dat overlijden.

(*) Abel Paz, Durruti in the Spanish Revolution. AK Press, 2006. ISBN 1-904859-50-x. 772 pagina’s.

(**) Frank Okker, Brandbom tussen de boeken. Mathieu Corman, gedreven literator. In De parelduiker, Jaargang 7, 2002. Lubberhuizen, Amsterdam.

(***) Roger Tavernier. Mathieu Corman, boekhandelaar, globetrotter, reporter. De Brakke Hond, Jaargang 11. Antwerpen 1994, en da's hier te lezen. Alle gegevens die ik in dit stuk over Mathieu Corman vermeld, komen uit dat werk.