Werken aan Ongemak

ONGEMAK

Humberto Costantini, mijn vertaling uit het Engels.

Ik ga niet zeggen dat ik in de beste der werelden toefde

maar ik had ten minste een archief

met al zijn manen perfect gesorteerd,

de sleutelbloem viervoudig gevouwen in de middelste schuif

met hier en daar een absurditeit die

aan de kant van het bureau bleef liggen.

Ik ga niet beweren dat ik in de beste der werelden vertoefd heb

maar er waren toch drie of vier vrienden die van mijn wijn genoten,

en drie of vier vrijsters van mijn bed,

en mijn uitgever geloofde echt in mijn roman,

en om kwart voor zes

kwamen de timide geesten stilletjes weer met me kouten.

Ik ga niet zeggen dat ik in de beste der werelden toefde

maar mijn toekomst strekte minstens een week ver

waarin je honderdtwintig geschreven lijnen kon verwachten,

minstens een onbetekenende dronkenschap

en daarenboven vijf minuten gymnastiek per dag.

Ik toefde niet, ‘k geef het toe, in de beste der werelden

maar over het algemeen waren de dingen redelijk klaar;

vuurvliegjes hingen niet, als nu, van het dak naar beneden

noch hielden de treinen mij wakker tot in de vroegte,

noch kwam september me zijn komst melden

de wind stak niet op om zich in mijn gelaat dood te lachen.

Ik wil niet beweren dat ik in de beste der werelden toefde

maar deze reuzegrote, bevende maan,

deze ongewoon gekastijde maan,

dit verschrikkelijke rode stoplicht van een maan,

deze maan gemaakt van slapeloosheid en kleine verzen…

‘t is om zot te worden Heer,

hoe barbaars. 

Humberto Costantini (1924-1987) was een Argentijnse dichter. Hij was ook een linkse activist. In 1976 werd zijn leven door het regime bedreigd en ging hij op de vlucht. Zijn Mexicaanse ballingschap duurde tot 1983. Daarna kon hij naar Buenos Aires terugkeren.

Zeker weten doe ik het niet, maar dit gedicht schrijft hij wellicht tijdens zijn ballingschap. Hij voelt zich ontheemd.

Het gedicht vind ik hier. Daar staat naast de Engelse vertaling ook het Spaanstalige origineel. Dat laatste kan nuttig zijn voor lezers die een poging ondernemen om mijn vertaling te verbeteren, wat ik aanmoedig, want ik publiceer dit als een work in progress.

Mijn onzekerheid begint al bij de titel. Het woord inconveniënt bestaat ook in het Nederlands, maar ik voel niet goed aan wat dat exact betekent. Eerst vind ik ook de synoniemen ontoereikend, maar dan valt mij een boektitel van de gitzwarte filosoof Emil Cioran te binnen: De l’inconvénient d’être né, wat in ’t Nederlands vertaal werd als: Geboren zijn is ongemak. Vandaar dat ik Costantini’s mooie gedicht toch Ongemak als titel meegeef.

Worstelen doe ik met ’s mans archief waarin ‘al zijn manen perfect gesorteerd’ zijn. In een eerdere versie vervang ik manen door dromen, gedachten die met het maanlicht komen; dromen die in teksten gevangen worden en in het archief van de dichter terechtkomen. De angstwekkende maan in de slotverzen wordt dan een kwade, nachtmerrieachtige droom, de kwalijke droom van de banneling. Manen wordt dromen.

Voor de zekerheid kijk ik nog even naar het Spaanse origineel, maar ook daar staat luna, maan. Zou die maan naar lunatiek verwijzen, een woord dat niet in ’t groene boekje staat en dat maanziekte betekent? Zegt de dichter op ’t einde niet dat hij zot wordt van die maan? Zou ik het gedicht Maanziek mogen noemen?

Bij nader inzien vind ik dat ik me dan toch wel heel veel vrijheid toemeet. Als de dichter dromen bedoelt of kopbrekens die hem tureluurs maken, waarom schrijft hij dan manen? Heeft het iets met een woordspeling te maken die ik, Spaansonkundig als ik ben, niet begrijp? Is het slang, iets wat de inwoners van Buenos Aires wel begrijpen, en West-Vlamingen niet?

Uiteindelijk beslis ik om ‘(…) een archief / met al zijn manen perfect gesorteerd’ te behouden. En de titel wordt niet Maanziek, maar blijft Ongemak.

Ik begrijp de zin niet goed die zegt: ‘nor did trains keep a wakeful vigil until dawn’. Onzeker blijf ik tot nu over ‘noch hielden de treinen een wakkere wake tot in de vroegte’. Wordt de dichter s nachts gestoord door voorbijrijdende treinen of ergert hij zich eraan dat de treinen in zijn barbaarse ballingoord ’s nachts niet rijden?

Help!

Flor Vandekerckhove