 |
| William Burroughs aan 't werk met de cut up techniek. |
Het imago zegt dat de USA the land of the free is, maar zo ervaart William Burroughs↗︎ dat toch niet. De ‘opperbeat’ voelt zich daarvoor te scherp in de gaten gehouden, ook omdat de FBI de beatniks↗︎ staatsgevaarlijk acht. Burroughs gaat er dan ook vandoor. Samen met andere beatdichters↗︎ woont hij In 1959 in Parijs↗︎. Daar voltooit hij The Naked Lunch↗︎, boek dat hem beroemd maakt.
Die beroemdheid haalt twee journalisten van Life naar Parijs, waar ze een reportage over Burroughs maken. In het hotel van madame Rachaud zijn ze getuige van de geboorte van de cut-up, een nieuwe literaire techniek. ’t Is Brion Gysin↗︎ die Burroughs daar de techniek bijbrengt:
Neem een bestaande tekst; vouw het blad horizontaal dubbel en vervolgens ook verticaal, zodat je vier delen hebt. Snijd het blad alzo in vier. Je kunt je eigen tekst gebruiken of die van iemand anders. Doe hetzelfde met nog andere tekst. Speel met de onderdelen totdat je nieuwe woordcombinaties vindt; typ het nieuw gevonden materiaal uit en publiceer het als poëzie of proza.
Dadaïst Tristan Tzara↗︎ doet twintig jaar eerder al eens ’t zelfde, maar toch anders:
Neem een krantenartikel, even lang als het gedicht dat je wil maken; verknip het krantenstuk woord na woord; verzamelt al die woorden in een hoed; schud lichtjes en haal er de woorden willekeurig weer uit. Zegt Tzara: Leg ze in die volorde na elkaar en daar ontstaat zowaar een nieuw gedicht.
Bij Tzara beperkt de inbreng van de schrijver zich tot het uit de hoed ‘toveren’; bij Gysin maakt de schrijver daarna nog keuzes. Volgens Burroughs is de cut-up voor de schrijver, wat de collage voor de schilder is: de kunstenaarshand bepaalt wat waar komt. Burroughs gebruikt de cut-up in verschillende experimentele boeken: de Nova Trilogie↗︎. U hoort hem er hier↗︎ zelf over vertellen.
De cut-up wordt nog steeds gebruikt. In een reportage zie je hoe David Bowie de cut-up aanwendt↗︎ voor het schrijven van een song. Ergens lees ik dat Bob Dylan de cut-up voor zijn Visions of Johanna↗︎: inzet: ’The ghost of electricity howls in the bones of her face’. In de DVD Stones in Exile↗︎ zie je de Rolling Stones met cut-up in de weer. Erik Vloebergs blogt zo’n versneden poëzie in ’t Nederlands.
Ik waag een experiment. Uit de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) haal ik mijn verhaal De gouden duif↗︎. Ik verknip elk van de 12 bladzijden in vier stukken, haal ze door elkaar, maak er enkele willekeurig nieuw samengestelde bladzijden van en… daar springt me meteen een oneliner in ’t oog, helemaal volgens de regels: 17 lettergrepen op één lijn: achter hun stelling zijn gewone mensen zondagse problematiek. En nog een: vooral als hun voorbestemdheid stilletjes uiteen aan ’t vallen is. En een derde: zelf ben ik helemaal niets al dat leed is mij bespaard gebleven. Als ik met die drie een beetje schuif heb ik meteen een nieuw gedicht, 2 minuten werk:
al dat leed van hun zondagse problematiek blijft mij toch bespaarden als de voorbestemdheid achter hun stellingen stilletjes uitelkaar aan ’t vallen is ben ik niet langer helemaal niets maar iets
De e-boeken (pdf) van Flor Vandekerckhove zijn gratis. Mail erom (en vermeld de titel): liefkemores@telenet.be↗︎.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten