Dostojevski: een hartslag die terugweek als voetstappen in de mist

— Fjodor Dostojevski↗︎ (1821 - 1881) op z’n sterfbed. —

Op mijn leeftijd voel je ’t in je nek: een koude tocht die je uit kille kelders toewaait, de ijselijke adem van de man met de zeis, Pietje de Dood, Magere Hein die traag maar gestaag aan ’t naderen is. Ja, ik denk na over datgene wat mij — meer vroeg dan laat — te wachten staat. Dat nadenken doe ik op mijn manier, door erover te schrijven. Die stukjes staan onder memento mori verzameld in de alfabetische lijst ter rechterzijde van de blog (dit is al nummer 23).

De Russische schrijver Fjodor Dostojevski staat twee keer oog in oog met de dood. De tweede keer gaat het er vredig aan toe. De eerste keer daarentegen… Dostojevski maakt deel uit van een groep die een aanslag op de tsaar plant. De samenzweerders worden opgepakt en ter dood veroordeeld. Op 22 december 1849 brengt men Dostojevski naar de executieplaats. 

De priester, waarschijnlijk een verstandig man, hield op met praten toen we op het exercitieterrein aankwamen en hield mij slechts het kleine zilveren kruis voor om te kussen. Mijn benen voelden slap en machteloos en het was alsof er iets in mijn keel vastzat. Ik had het vreselijke gevoel dat ik niet bij machte was om te bewegen, hoewel ik nog wel bij mijn verstand was. De priester drukte het kruisje tegen mijn lippen en ik kuste het gretig, alsof me dat later van pas zou kunnen komen. In die laatste minuut dacht ik aan mijn broer; pas toen besefte ik hoeveel ik van hem hield. Ten slotte werd de aftocht geblazen en zij die aan de paal stonden werden afgevoerd, en ons werd meegedeeld dat zijne Keizerlijke Majesteit ons gratie had verleend. (°)

Ja, dat scheelde geen haar op een kletskop. Dostojevski keek de dood in de ogen en… leefde verder. 32 jaar later was het dan toch zover. Hij was nauwelijks 60.

Op 28 januari 1881 lag Fjodor Michajlovitsj Dostojevski op de divan in zijn werkkamer onder de Spaanse Madonna, zijn hoofd op een kussen, zijn gezicht bleek, met een donkere bloedvlek op zijn kin, omringd door familie. Hij haalde piepend adem. Hij vroeg of de parabel van de verloren zoon aan de kinderen voorgelezen kon worden: een zonde, boetedoening, vergiffenis. Het was het enige verhaal. Zijn zoon en dochter knielden neer in gebed. Hij zag Pasja en Majkov. De lucht was donker en Anna zat naast hem. Ze hield zijn handen vast en voelde met een vinger zachtjes aan zijn pols naar zijn hartslag, die terugweek als voetstappen in de mist. (°°)

Flor Vandekerckhove↗︎

(°) In Dostojevski. Vernederd en gekrenkt. (Samen met Aantekeningen uit het dodenhuis). 736 ps. De Russische bibliotheek. Uitg. van Oorschot. 2019. Vertaling van Arthur Langeveld en Gerard Cruys.

(°°) Alex Christofi. Dostojevski en de liefde. Een intiem portret van de beroemde Russische schrijver. Vertaald door Catalien van Paassen. Meulenhoff Amsterdam. 2021. 303 p.

Wie ‘op Facebook zit’, moet daar eens naar Flor in spoken word kijken. Daar hoort ge mij verhalen declameren, ondersteund door passende beelden en muziek. Wie 'op Facebook zit', klikt hier↗︎.