Dit is geen vuurtoren (Ceci n’est pas une pipe)

Links: het schilderij van René Magritte. Rechts: de installatie van Guillaume Bijl.

OP 15 JUNI overleed Guillaume Bijl⇲ (°1946 - 2025†), mijns inziens een directe erfgenaam van René Magritte⇲. Daar waar Magritte telkens moest ophouden, met name aan de randen van het doek, daar nam Guillaume Bijl het van hem over: de geestelijke zoon zette als ’t ware de zaak van de vader verder, maar met hedendaagse middelen: de installatie. 
In 1952 schildert Magritte De persoonlijke waarden⇲. Het beeld dat we te zien krijgen is dat van een slaapkamer met dermate uitvergrote toiletartikelen dat ze hun sociale functie verliezen. De koper van het schilderij werd er, naar eigen zeggen, ’ongemakkelijk’ van. Zevenentwintig jaar later maakt Guillaume Bijl Autorijschool Z (1979).  Hij bouwt Galerie Z om tot een autorijschool. Passanten denken dat de galerie niet langer bestaat, dat daar nu een autorijschool uitgebaat wordt. Wat we echter te zien krijgen is geen autorijschool, maar een autorijschool die, net zoals de toiletartikelen in het schilderij van Magritte, zijn sociale functie verloren heeft. Ook de autorijschool Z roept gevoelens van ongemak op.

Paul Nougé, theoreticus van het Belgische surrealisme⇲, verwittigde het publiek: ‘Magritte is geen schilder in de betekenis die estheten daaraan geven, maar een man die schilderen gebruikt om ons werkelijk verbluffende ervaringen mee te geven die betrekking hebben op alle aspecten van het leven.’ Dat is ook wat Guillaume Bijl doet: ‘Ik laat iets fictief zien in de realiteit zelf, er sluipt iets irreëels binnen. Het is een trompe l’oeil-situatie ()’. René Magritte schonk ons daar het bekendste voorbeeld van: Ceci n’est pas une pipe. Guillaume Bijl doet het hem na in de strandtoegang van de Vosseslag⇲: dit is geen vuurtoren.
Op 1 juni 2024 schreef ik daarover Naar de andere vuurtoren⇲. Dat stukje eindigt alzo: ‘En zo komt het dat De Laatste Vuurtorenwachter vanaf heden niet één maar twee vuurtorens heeft. Een heet Lange Nelle⇲, () De andere heet ‘de toren van Guillaume Bijl’⇲.' In dat stukje nam ik me voor om voortaan afwisselend naar de ene en naar de andere toren toe te wandelen. Nu, iets meer dan een jaar later, maak ik het bilan. Ik constateer dat van mijn voornemen niets in huis gekomen is, wandelen doe ik nog altijd alleen maar richting Lange Nelle. Komt het doordat de toren van Guillaume Bijl een verraderlijk beeld is, een trahison des images⇲? Voel ik me ietwat ongemakkelijk wanneer ik de toren van Bijl nader?
Flor Vandekerckhove⇲

Dit is geen vuurtoren is een mini-essay. Uitgeverij De Lachende Visch verzamelt er alzo vijftig in Vanaf de vuurtoren. Zoals alle e-boeken van uitgeverij De Lachende Visch komt ook Vanaf de vuurtoren meteen in De Weggeefwinkel terecht, daar is het boek gratis beschikbaar voor elkeen die erom vraagt, ’t is een gift van de schrijver aan zijn lezers. De bundel (e-boek) is beschikbaar in pdf of epub. Vraag erom via liefkemores@telenet.be⇲ (vermeld de titel) en het boek ligt meteen in uw mailbox.