In het kaartleggen vertegenwoordigt hartenvrouw — queen of haerts — zowel
de liefhebbende moeder als de aanbeden dochter. Ze heeft een sterke
aantrekkingskracht op het andere geslacht en een spectaculair mentaal
potentieel: ze oefent macht uit over de geesten. In Alice in Wonderland is Queen of hearts draagster van een ‘blinde
woede’, een mooi madammeke dat de doodstraf uitspreekt. En dat alles, zowel dat
van het kaartleggen als van Alice, geldt voor Anne, protagoniste van de Deense film Dronningen (Queen of Haerts)
van May el-Toukhy. (°)
De regisseuse schrijft zelf, samen met Maren Louise Kaehnen, het
scenario. Wat dat scenario betreft schuw ik het woord kunst niet, en ik kan ook
zeggen waarom. In Motel Songs, gebundelde reisverhalen, vertelt Auke
Hulst over zijn bezoek aan het huis waarin Ernest Hemingway zich voor het hoofd
schiet. Jon Maksik, curator van de woonst, meent dat Hemingway als auteur
onderschat wordt. Om dat te demonstreren beschrijft Maksik
‘een scène uit The Sun Also Rises, waarin verteller Jack Barnes een Spaanse
kathedraal binnengaat, diep in gedachten over zijn gezelschap, stierengevechten
en zichzelf. Weer buiten, vertelt Barnes “waren mijn vingertoppen en mijn duim
nog vochtig, en ik voelde ze drogen in de wind”. ‘Niet één keer heeft Hemingway
het over wijwater,’ zegt Jon. ‘Het is allemaal suggestie. Het zit allemaal
onder het oppervlak.’
'Suggestie', 'onder het oppervlak', dat is wat kunst vermag en daar moet ik onderweg naar huis aan denken,
nadat ik Queen of Haerts gezien heb.
In de film brengt Anne zichzelf en haar familie in gevaar, wanneer ze Gustav
verleidt, zoon uit een vorig huwelijk van haar echtgenoot. De gevolgen zijn
fataal. Meer woorden zijn er niet nodig om een goede film samen te vatten. Wat niet zeggen dat er niet méér is; er is altijd meer.
Onder dat gezinsdrama schuilen twee andere, die op meesterlijke wijze onuitgesproken
blijven: een uit het verleden en een die zich in de nabije toekomst afspeelt. Het eerste doet zich vele jaren geleden voor in het gezin van de
opgroeiende zusters Anne en Frida. Je voelt er iets van in de heftige reactie
van Frida op Annes misstap, je hoort er iets van wanneer Gustav naar Annes
eerste seksuele ervaring vraagt: haar ontwijkende antwoord suggereert — en
suggereert alleen maar — dat wat Anne met de jongen onderneemt ook haarzelf is
overkomen. Misbruikers zijn veelal mensen die zelf misbruikt geweest zijn; dat je daar als toeschouwer niet eerder aan denkt, komt ook doordat
de dader nu een vrouw is en het slachtoffer een jongeman, wat het bedrieglijk minder erg laat lijken. Nu wordt ook duidelijk
dat Annes beroep — voor de rechtbank verdedigt ze meisjes die seksueel onrecht
aangedaan worden — met dat verleden te maken heeft. Later toont de film ons hoe Anne haar beroepskennis misbruikt om de door haar misbruikte Gustav op zijn
rechteloosheid te wijzen: misbruik in het kwadraat.
Drie drama’s. Een ervan wordt in de film uitgebeend. Het tweede speelt
zich in het verleden af en blijft onuitgesproken. Het derde is dat van Peter,
echtgenoot van Anne en vader van Gustav. De zoon biecht vader de feiten op, de
echtgenote ontkent heftig. Peter kiest voor de versie van Anne, want anders is
zijn vrouw ‘een monster’ (haar woorden). Gustav wordt geslachtofferd. In de
slotscènes maakt het gezin zich klaar om aan de begrafenis van Gustav te participeren.
Anne staat op het punt te bekennen, maar Peter snoert haar brutaal de mond. Het
derde drama blijft, blijkens die scène, eveneens onuitgesproken. Net zomin als het drama uit Anna’s verleden haar toelaat een normaal
leven te leiden, net zomin zal Peter dat in de toekomst nog kunnen doen. We
zien dat toekomstige drama niet, maar het is er wel, godver ja, het is er.
Onder het oppervlak, zoals bij Hemingway.
Flor Vandekerckhove
(°) Queen of Haerts. 2 h 7min. 2019. Denemarken.
Regie: May el-Toukhy. Scenario: Maren Louise Kaehne en May el-Toukhy.
[Dit stukje verschijnt ook in Snapshots.
Tijdschrift van de Vlaamse Filmpers.]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten