vrijdag 20 september 2019

James Tate, Amerikaanse surrealist

De Amerikaanse dichter James Tate (1943-2015) schiet met zijn debuutbundel, in 1967, al midden in de roos. De mij verder onbekende Dana Gioia zegt dat het surrealisme mede door dat debuut een belangrijke strekking wordt in de Amerikaanse poëzie van de jaren zeventig. Zelfs oudere dichters verlaten onder Tates invloed het rijm en gaan minimalistische, vrije verzen schrijven in gedichten die een bizarre situatie creëren.
Een Amerikaans surrealisme in de jaren 70? Da’s vreemd, want de laatste fase van het surrealistische beweging begint meteen na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Tegen de tijd dat James Tate de kop opsteekt is het surrealisme al lang verwaterd in verschillende vormen die geen deel meer uitmaken van de surrealistische beweging. De Amerikaanse versie is zo’n verwaterde vorm. Dana Gioia noemt het een ‘jazzy brand of surrealism’.
Maar hoe komt het eigenlijk dat het surrealisme niet eerder voet aan wal zet in de Verenigde Staten? Daar zijn wellicht veel redenen voor, en die Gioia voegt er een aan toe: ‘Amerika's eerste grote surrealistische kunstenaars werden Walt Disney, Max Fleischer en Tex Avery genoemd. Hun artistieke medium was cartoonanimatie (…) Deze mannen namen - vrij letterlijk - de principes van het surrealisme over en maakten er massa-amusement van.’ Ik weet niet of dat klopt, maar goed gevonden is 't in elk geval.
Terug naar de letteren. Veel van de dichters die Dana Gioia als Amerikaanse surrealisten vermeldt, hebben, zie ik, bij mij al een plaats gekregen. ’t Moet zijn dat ik er een zwak voor heb. Over James Wright (1927-1980) heb ik het al gehad in Tijdverlies, zalig inderdaad, Van Donald Hall (1928-2018) vertaalde ik het gedicht Affirmation. Ook Pigeons at Dawn, een gedicht van Charles Simic (°1938), staat al vertaald deze blog. Dan heb ik nog vertalingen van Mark Strand (1934-2014) (The End) en van Robert Bly (°1926): The Great Society. En nu dus ook James Tate met het bijzonder mooie It Happens Like This.
Flor Vandekerckhove

James Tate. It Happens Like This. Uit Lost River. uitg. Sarabande Books, Inc. Copyright © 2003 by James Tate.

Geen opmerkingen: