De Verenigde Staten kennen tal van uitgevers van comics,
Marvel en DC-comics zijn de grootste. Die strips overspoelen ook de bioscopen,
denk Batman & C°. Ze vormen een apart filmgenre, net als de western, de griezelfilm en de film noir.
Regisseur Martin Scorsese vindt die superheldenfilms —
marvelfilms — maar niets. Cinema is, zegt Scorsese, een kunstvorm. De visie van
een kunstenaar hoort daarin centraal te staan. Bij dat soort producties is dat geenszins
het geval: ‘Vele zijn goed gemaakt door
teams van getalenteerde individuen. Ze missen echter iets wezenlijks voor
cinema: de verenigende visie van een individuele kunstenaar. Omdat de
individuele kunstenaar natuurlijk de meest risicovolle factor is.’
Ken Loach is het daarmee eens: ‘Ik vind ze
saai. Ze zijn gemaakt als handelswaar ... zoals hamburgers ... Het gaat om (…)
handelswaar die winst oplevert voor een groot bedrijf - het is een cynische
oefening. Ze zijn een oefening op de markt en het heeft niets te maken met de
kunst van de cinema.’ Ook Francis Coppola is die mening toegedaan: ‘Wanneer Martin Scorsese zegt dat de marvelfilms
geen cinema zijn, heeft hij gelijk, omdat we iets van de cinema verwachten te
leren, we verwachten iets te bereiken, enige verlichting, enige kennis, enige
inspiratie.’
Tot voor kort ben ikzelf er nooit in geslaagd zo’n ‘marvelfilm’ uit te kijken;
saai, inderdaad. Maar nu heb ik Joker
gezien, prent die ons toont hoe Batmans aartsvijand de slechterik geworden is die
hij is. (°) En ik heb waarlijk genoten. Misschien is ‘t geen kunst in de visie
van Scorsese, maar Scorsese kan niet ontkennen dat het een product van de
verbeelding is. Het mag de makers alleenlijk om de dollars te doen zijn, toch heeft
ook hun verbeelding — zoals elke verbeelding — een intuïtief kantje dat aan het
kapitalisme ontsnapt. Waardoor de film waarheden belicht die misschien niet
door de makers bedoeld zijn, en zeker niet door de financiers.
Wat de film ons toont is dit. Arthur Fleck wordt niet als Joker geboren, hij bezit niet de supernatuurlijke
macht die helden uit de comics eigen is, hij is evenmin in een vat met
chemicaliën gevallen, zoals dat in een van de papieren strips wel het geval is.
Wat gebeurt er dan wel? Een mens, Arthur Fleck, verandert in de Joker door de maatschappij waarin hij gedijt.
Hij ontspoort niet door een kwalijke insectenbeet of door enige planetaire straling;
neen, hij ontspoort door de uitzichtloze maatschappelijke situatie. In het
concrete geval van Arthur Fleck gebeurt het ook doordat zijn medicatie hem
ontnomen wordt. Hij is overduiidelijk het product van de besparingspolitiek die
hoe langer hoe meer ons deel wordt. De sociale assistente die hem begeleidt
wordt ontslagen: besparingen. Ze zegt: ‘They don't give a shit about
people like you, Arthur.’ En daar
voegt ze meteen aan toe: ‘And they don't give a shit about people like me either.’ De film toont ons in talrijke scènes hoe het
neoliberalisme opstandige figuren als de Joker
creëert: ‘They think that we'll just sit there and take it, like
good little boys! That we won't werewolf and go wild!’ Dat dacht ik ook niet, neen.
Flor Vandekerckhove
[Dit stukje verschijnt ook in
Snapshots. Tijdschrift van de Vlaamse filmpers.]
(°) Strict genomen is Joker (2019) geen ‘marvelfilm’. Joker is een
vileine figuur die voorkomt in de Batmanstrips van DC-comics, naast Marvel een
van de grootste spelers in het veld. We mogen er, denk ik, van uitgaan dat de
kritiek van Scorsese & C° evengoed op de verfilmingen van die DC-strips
slaan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten