Schuld en Boete, of liegen dat je ’t zelf gelooft

In wijzerzin, startend bovenaan links. Landschapskunst in Italië n.a.v. Dostojevski’s 200ste verjaardag; merchandising: de T-shirt, de geurkaars; muurschildering; standbeeld met bloementuil in Sint-Petersburg.

‘Ik ben me er al twintig jaar pijnlijk van bewust dat wijdlopigheid mijn grote literaire zonde is, 

maar ik schijn die maar niet af te kunnen schudden.’ 

(Fjodor Dostojevski)

Ik ben twaalf. Na de zondagsmis begeef ik me naar de bibliotheek van de nonnen. Daar is ook een aparte, af te sluiten kast met voorbehouden boeken, alleen te ontlenen aan personen die daar volgens de kerkelijke censuur geschikt voor zijn. Stiekem neem ik Schuld en boete (*) mee naar huis. Daar lees ik, onder de keukentafel, heel dat boek uit. Telkens ik ’t vertel voeg ik er eerlijkheidshalve aan toe dat ik sindsdien vergeefs probeer dat boek weer te lezen.

Heel voorgaande alinea is waar, behalve waar ik zeg dat ik dat boek destijds helemaal uitlees. Wat ik nochtans geloof, ’t is een schoolvoorbeeld van liegen dat je ’t zelf gelooft. Of misschien is ’t toch waar, want dit is wat Merijn de Boer↗︎ zegt: 

‘(…) vanwege het donkere levensgevoel (…) is Misdaad en straf al decennia populair bij melancholische pubers. Dostojevski is dan ook vaak de eerste negentiende-eeuwse Rus die mensen lezen. Het lijkt er soms zelfs wel op of Dostojevski (…) uitsluitend jonge mensen iets te zeggen heeft. Ik heb me vaak afgevraagd hoe dat kan. Misschien is het wel zo dat alleen jonge mensen nog zin hebben om een blik te werpen op de duistere en onaangename kant van hun innerlijk. Want Raskolnikov en consorten confronteren je onherroepelijk met je eigen donkere en onbehaaglijke gevoelens. Het zou kunnen dat veel oudere lezers daar geen zin meer in hebben.’

Ik heb daar inderdaad geen zin in, dat is ’t enige wat ik kan besluiten nadat ik tig keer het boek opensla en ergens onderweg weer dicht. Heeft Merijn de Boer gelijk? Niet volgens de naar Amerika uitgeweken Russische schrijver & filmmaker Kirill Khrestinin↗︎ die in zijn blog↗︎ meerdere posts nodig heeft om zijn late fascinatie te belichten:

Ik las ‘Misdaad en straf’ van Fjodor Dostojevski of ik heb het tenminste geprobeerd en zonder succes toen ik op de middelbare school zat. (…) Ik heb het boek tien jaar later gelezen, omdat ik ouder ben en er daardoor meer van geniet  (…) En zelfs toen las en vergat ik het. Toen ik vijftien jaar later in Amerika woonde, heb ik eindelijk ‘Misdaad en straf’ herlezen in de oorspronkelijke Russische taal. (…) Het boek verbaasde me. Op elke pagina ontdekte ik iets waarvan ik nooit had kunnen denken het te ontdekken. (…)

Die Kirill is, net als ik, blijven proberen en in zijn geval met succes. Zo zie je maar, bij de ene mens gaat 't zo, bij een andere gaat ’t anders. Nu leg ik me erbij neer, ik zal de Elyzeese velden betreden zonder dat ik op deez' aard' dat veel te dikke boek tot mij genomen heb. (Behalve misschien die keer onder de keukentafel.)

Flor Vandekerckhove

(*) Er bestaan twee Nederlandse titels van het boek: ‘Schuld en boete’ en ‘Misdaad en straf’. De eerste zou een katholieke titel zijn, mooi maar niet correct omdat de anti-held Raskolnikov voor de door hem begane moord geen schuld voelt.