Vabre, dorp van de Rechtvaardigen

Een scoutskamp in de bergen. Tegelijk een verzetsdaad om U tegen te zeggen.

Het dorp Vabre (°) is zo moeilijk te bereiken dat het doorheen de geschiedenis een ideale schuilplaats voor vluchtelingen is. Dat is aantoonbaar het geval voor vluchtende protestanten↗︎ die daar vanaf 1562 aan het katholieke geweld ontsnappen — die geschiedenis beschreef ik eerder al in Het verhaal van de religie↗︎. De protestanten installeren in het dorp een politieke cultuur die indrukwekkende sporen nalaat: wie zich tegen de dwingeland verzet is welkom, wie vervolgd wordt eveneens. 
0mdat het dorp tijdens de holocaust vele tientallen Joden verbergt mag het zich inmiddels Village des Justes noemen, Dorp van de Rechtvaardigen onder de Volkeren↗︎. Die Joden doen daar trouwens meer dan alleen schuilen. De jongeren trekken de bergen in en bereiden er samen met Franse werkweigeraars↗︎ het verzet voor, het maquis↗︎. Militaire opleiding krijgen ze van de chef van de plaatselijke gendarmerie, die weigert in de pas van Vichy Frankrijk↗︎ te lopen. In Vabre geldt dat trouwens voor heel het dorp: burgemeester, pastoor, dominee, spoorwegpersoneel, leden van de sportclub, fabrikanten, arbeiders, boeren, scouts, hoteliers… Iedereen participeert aan het verzet.

‘Geen wijk, geen straat, geen hoeve of schuilhut van het dorp die niet als schuilplaats gediend heeft, gedurende enkele dagen, enkele maanden, soms verschillende jaren, voor een individu of een familie van vluchtelingen.’

Dat het maquis door heel het dorp gesteund wordt, blijkt ook uit een anekdote. Twee jonge Fransen uit Toulouse willen dat verzet vervoegen. Ze komen per trein↗︎ aan in het dorp. Maar hoe moeten ze dat maquis vinden?

‘We hebben het gewoon aan de eerste de beste gevraagd. Was het een spoorwegbediende? Was het een voorbijganger? Ik weet het niet meer. “Pardon meneer, waar moeten we ons wenden voor het maquis?” En hij antwoordt simpelweg, alsof we hem het uur gevraagd hebben: “Ga langs daar naar boven en daar zal je het bureau van het maquis vinden.” (…)’

‘Langs daar naar boven’ passeert trouwens het huisje waarin ik verblijf. Dat bevindt zich tegen de bergwand van de Puèg del Borion, Occitaans voor Hoogte van de kleine hoeve. Zelf heb ik een uur nodig om vanaf dat huisje↗︎ tot aan de top te stappen. En daar staat inderdaad een vervallen hoeve, de bourion (borion), plek waar in 1944 het hoofdkwartier van het maquis is. Onderweg passeer ik de Jasse↗︎ de Renne, destijds een kampplek van protestantse scouts. Een mooie groepsfoto toont ons zo’n groep Franse meisjesgidsen, wachtend op de soep. Maar schijn bedriegt: tussen de meisjes bevinden zich jonge Polen, Balten, Hongaren, Tsjechen en Duitsers; buitenlandse Jodinnen die clandestien bij particulieren in het dorp wonen, oftewel… het scoutisme als dekmantel. 
Na de oorlog kan het dorp met trots op het resultaat terugkijken. Alle onderduikers zijn uit handen van de nazi’s kunnen blijven. Vabre is waarlijk een Village des Justes.
Flor Vandekerckhove

Links de Jasse de Renne in oorlogstijd, rechts dezelfde plek tachtig jaar later.

(°) het Franse bergdorp waar ik mijn vakanties doorbreng. En waar ik inmiddels al 39 stukjes over geschreven heb. Wie er meer wil lezen klikt op ‘Vabre’ in de rechterkolom met labels.
(°°) Jasse↗︎: groot gebouw dienstig als schuilplaats voor herders en schapen.
(°°°) Vichy Frankrijk leverde eerst en vooral buitenlandse Joden uit aan Duitsland uit.