 |
Van links naar rechts: titelpagina van de lijst van verboden boeken; midden: Gerard Walschap; rechts: De familie Roothooft (1939). |
14 juni is een verjaardag. Op die dag in 1966 schaft het Vaticaan de index librorum prohibitorum⇲ af, een soort omgekeerde literaire canon, de lijst van verboden boeken. Wie dat wil begrijpen, moet meekomen naar mijn jeugd.
Pasters bepalen welke boeken ik, levend in een katholiek dorpsnest, te lezen krijg. Een eerste groep vermeend schadelijke lectuur bestaat uit boeken met verkeerde, maar niet erg schadelijke opvattingen: Couperus, Gogol, Dostojevski… Ik herinner me de plaatselijke bibliotheek waarin Schuld en Boete⇲ in een apart af te sluiten kastje staat, vlak naast de registrerende non. De dorpeling die dat boek aanraakt, is gezien! Erger zijn, volgens die pasters, romans die een verderfelijke invloed uitoefenen op volksmensen zoals leermeisjes en arbeiders: Poesjkin, Tolstoj, de Maupassant… Die boeken maken het kwaad verleidelijk. ’t Ergst van al is het totaal verboden leesvoer. Daartoe behoren schrijvers als Balzac en Zola, en onofficieel ook Gerard Walschap.
‘Onofficieel’! Dat je ook onofficieel op die index kunt staan, maakt het ingewikkeld. Ik lees op ’t internet dat De familie Roothooft op de index staat, in Walschaps biografie lees ik dan weer: ‘hoewel geen verboden lectuur zoals de laatste boeken van den auteur, dient het werk, om gewaagde voorstellingen en beweringen, streng voorbehouden voor godsdienstig en zedelijk gevormde lezers.’ Niet voor dienstmeisjes!
De werkelijkheid is eenvoudiger dan dat ‘onofficieel’ laat vermoeden. Het Algemeen Secretariaat van de Katholieke Boekhandel controleert meer dan 80% van de bibliotheken en probeert Gerard Walschap genadeloos te broodroven: mijn leraar zwijgt over een boek als Houtekiet, de wijkbibliotheek weert Walschaps boeken. Zo ziet de boekenwereld er uit voor wie, zoals ik, in zo’n katholiek nest opgroeit: Walschap bestaat niet.
57 jaar geleden, op 14 juni, wordt die index dus afgeschaft. Je zou denken: groot feest ten huize Walschap, maar over dat feest vind ik in ’s mans lijvige biografie geen woord. (°) Daar is ’t maar een enkele zin waard:
‘En weliswaar vervalt in 1966 de Index Librorum Prohibitorum als kerkelijke wet, maar hij behoudt zijn morele kracht en doet voortaan gewiekst een beroep op het geweten van de gelovigen.’
‘Gewiekst’ vervangt ‘onofficieel’! Hoe ze het na 1966 ‘gewiekst’ aan boord leggen, weet ik niet. In die tijd laat ik het nest stilaan achter mij, ik ontdek dat er nog een andere wereld bestaat en de boeken die ik vanwege ‘slechte vrienden’ toegestopt krijg, heten Waarom ik geen christen ben⇲, Ik, Jan Cremer⇲, De kreeftskeerkring⇲ en Mijn leven en liefdes⇲… Boeken die voor Gerard Walschap wellicht even verderfelijk zijn als voor de pasters die hem belagen.
Ik moet me corrigeren, ik weet wel degelijk hoe de pasters de schapen daarna ‘gewiekst’ in ’t gareel houden. In 1988 geef ik een literair tijdschriftje⇲ uit, ik ben dan bijna 40. Uit sympathie nemen mijn ouders een abonnement. Wanneer ik enkele weken later bij hen op bezoek ga, hebben ze hun mening klaar. Zegt vader: ‘De pastoor zegt dat je tijdschrift geen enkele literaire waarde heeft.’ Waaruit ik leer dat 'onofficieel' en 'gewiekst' synoniemen zijn.
(°) Jos Borré. Gerard Walschap. Een biografie. 2013. Uitg. De Bezige Bij, A’pen. 736 pp.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten