vrijdag 15 augustus 2025

Knepen van de schrijversstiel, aangeleverd door schrijver C.C.S. Crone

Rechts: C.C.S. Crone.


IN De boekhouding vraagt John Heymans zich af of een geslaagd stuk proza altijd een onvergetelijk mooie zin moet bevatten. Hij haalt het voorbeeld aan van C.C.S. Crone (1914-1951): ‘Dikwijls wist hij in één zin meer tot uitdrukking te brengen dan een andere schrijver op een hele bladzijde. Daar was zijn bijzondere werkwijze mede debet aan.Tijdens zijn omzwervingen door de Utrechtse binnenstad verzamelde Crone soms gedurende meer dan een jaar allerlei ‘ontroeringsfactoren’ die hij op strookjes papier schreef. Deze observaties en invallen werden genummerd. Had hij er vele honderden verzameld, dan legde hij ze op de vloer en schoof ze geduldig in een volgorde totdat daaruit de contouren van een verhaal opdoemden. Vervolgens plakte hij het aldus verkregen concept-verhaal in een oud kasboek. De laatste loodjes bestonden uit het (correct) stileren van de ontroeringsfactoren en ‘het onmerkbaar aan elkaar lassen van de gemonteerde details’ (…)’ 
’t Verschilt er danig van, maar ’t doet toch denken aan de cut-up van William Burroughs. Heymans vervolgt: ‘Met deze omslachtige werkwijze bereikte Crone een stilistische perfectie van de afzonderlijke zinnen.’  Een van de voorbeelden staat aan het slot van de -  uit 1100 ontroeringsfactoren opgebouwde - novelle Het feestelijke leven (1939), waarin Crone een overlijden beschrijft. Heymans citeert heel dat stuk dat ik hier overneem en dat inderdaad volledig uit wondermooie zinnen bestaat: 
Heel in de verte klonk muziek. Dat zouden de engelen wel zijn. Ze liep over een grote vlakte. ‘Henk’ riep ze, maar hij was er niet. De klokken begonnen al te luiden. Ze zag een scheepje varen; het wiegde zachtjes op de stroom. 
Buysman zag, hoe haar tong nog even trilde. Zo gauw het ophield, voelde hij de leegte. Toen hij aan de tuinkant de gordijnen dichttrok, bleef hij kijken, hoe de wind de wingerdranken langs de schutting schuurde. De bladeren werden al rood. Er zaten dit jaar veel peren aan de boom. Claartje plukte ze altijd met de hark. 
De potten begonia’s waren in alle richtingen omgewaaid. Er lagen broodkorstjes op het stoepje en aan de waslijn wapperde een schortje. Hij herinnerde zich, hoe hij met haar de grote vlag uithing en later, achter het schuurtje, de kleertjes van Eefje, die nog feestelijker waren. In de huiskamer bogen de chrysanten diep over de rand van de vaas, alsof ze de kwaliteit van het tafelkleed onderzochten.
Van C.C.S. Crone kun je vandaag nog De schuiftrompet lezen, verzameld proza, uitgegeven in 2012. Uitgeverij IJzer. 208 pp.

donderdag 14 augustus 2025

Adviezen voor beginnende strandwandelaars


adviezen 
 
hoed u voor krabben
’t zijn schuinsmarcheerders
zoek spijkers op laagwater
en bezing schaamteloos wat u dan vindt
hoed u voor de kleine pieterman
en veracht principieel de grote mannen
en wanneer meeuwen u beschijten
schijt onverwijld genadeloos terug
op den duur gaan ze u erom respecteren
vermijd gewapende benden
en ongewapende
koop een stormbestendige paraplu
en trotseer de regenvlaag
die van west naar oost over het land trekt
sta op ’t einde van de pier 
nooit 
naast pastoors in lange rokken
en vrouwen in korte
vaar niet uit op goede vrijdag
en hoed u voor schuinsmarcheerders
’t zijn krabben


Adviezen op YouTube

OP ’T EINDE van 2020 ontwierp ik een nieuwe manier van schrijven. Adviezen is op die manier geschreven. Mij kwam het toen ook toe deze nieuwe manier een naam te geven, alsmede er de vereisten van in steen te beitelen: proza in de vorm van een vers, afgekort provovers (mv. provoverzen? de beoefenaar ervan: een provoversaal?) Dat provovers werd door mij geijkt in vier geboden. (1) het provovers is een drabble, het telt exact honderd woorden, titel niet inbegrepen; (2) de titel van het provovers bestaat uit één woord; (3) leestekens ontbreken, alsook kapitalen (behalve als het een eigennaam betreft); (4) de vorm van het provovers kenmerkt zich door lijnafbrekingen, dermate georganiseerd dat ze het lezen faciliteren. Visueel maken die lijnafbrekingen er een vrij vers van — een proza+ — dat de lezer kan savoureren als ware ’t eenvoudige poëzie van het soort dat een spreker gemakkelijk parlando ten gehore brengt. Bij uitgeverij De Lachende Visch verscheen in 2023  Gesprekken met Polleke, een verzameling van vijftig prozagedichten en vijftig dergelijke provoverzen. Zoals alle e-boeken van De Lachende Visch is ook Gesprekken met Polleke gratis. Mail erom (vermeld de titel en zeg of je ’t in pdf of epub wilt hebben): liefkemores@telenet.be.


woensdag 13 augustus 2025

Op Oostendse Oosteroever gaat minor writer confrontatie aan met AI

 

kortelings (op dit scherm)
op dit nachtelijke uur is het donker op de Oostendse Oosteroever
wijk die haar geheimen weet te bewaren 
alleen in mijn schrijfhok brandt nog licht 
wachtend op inspiratie gaan mijn gedachten 
alle richtingen uit 
waarvan droomt Polleke de kat eigenlijk 
heeft het heelal een einde en waarom niet
welke boeken lezen transgenders 
hoe ziet de werkelijkheid er naakt uit 
waarheen gaat de ziel na de dood van de mens 
een klop op de deur haalt me weg uit mijn mijmeringen 
daar staat ChatGPT
en ChatGPT zegt 
ik breng u inspiratie
ik antwoord 
kom binnen madam ChatGPT gaat u toch zitten

kortelings is een ‘provovers’, proza in de vorm van een vers, honderd woorden. Bij uitgeverij De Lachende Visch verscheen in 2023  Gesprekken met Polleke, een verzameling van vijftig prozagedichten en vijftig dergelijke provoverzen (altijd honderd woorden, proza met lijnonderbrekingen, geen kapitalen). Zoals alle e-boeken van De Lachende Visch is ook Gesprekken met Polleke gratis. Mail erom (vermeld de titel en zeg of je ’t in pdf of epub wilt hebben): liefkemores@telenet.be.

dinsdag 12 augustus 2025

Voor ’t eerst Glenn Gould

Het schilderij dat ik u in dit YouTube-filmpje toon is van Valeryia Lakrisenko. Bij Saatchi Art wordt het 'Glenn Gould Painting' genoemd. 2017. Olieverf op doek. 128,5 x 78,7 hoog. Elders op ’t net heet het doek gewoon 'Pianist'.

VERLOREN OP een strand. Een wereld die almaar leger wordt. Ik ben de weg kwijt, vind mijn plek niet weer. Aan de einder zie 'k de zon zakken in de zee. Een vrouw gehurkt. Beseffend dat de vrouw mijn redding is, stap ik met kleine stapjes naar haar toe. Wanneer ik zie dat ze aan ’t plassen is, is ’t te laat om mijn blik af te wenden. Ik zie hoe de ondergaande zon haar straal in een mooie regenboog opbreekt, ik ruik versgebakken brood en hoor pianomuziek, mooier dan al wat ik eerder heb gehoord. Murmel ik? Murmelt de vrouw? Murmelt de pianist? Murmelt de zee? Is murmelen iets wat ik er achteraf bij bedenk? Hoe oud ben ik? Later, vele jaren later, hoor ik die piano weer, nu op de radio, en kom alzo te weten dat de muziek van Bach is, Goldbergvariaties, en dat daar op ’t strand, in de plasstraal van een vrouw, Glenn Gould aan ’t werk was. Ik zie dat de opname van 1955 dateert, ik was zes.
Flor Vandekerckhove

Voor 't eerst Glenn Gould is een prozagedicht. Bij uitgeverij De Lachende Visch verscheen in 2023  Gesprekken met Polleke, een verzameling prozagedichten. Zo’n prozagedicht ziet eruit als proza, maar er is plaats voor ongeloofwaardigheid en ontregeling, prozagedichten mogen inconsequent en onbegrijpelijk zijn. Zoals alle e-boeken van De Lachende Visch is ook Gesprekken met Polleke gratis. Mail erom (vermeld de titel en zeg of je ’t in pdf of epub wilt hebben): liefkemores@telenet.be.

maandag 11 augustus 2025

Surrealisme op de Oostendse strekdam (5)

De strekdammen die in Oostende de havengeul afbakenen, maken de haven voor grote schepen toegankelijker en ze beschermen de stad tegen de duizendjarige storm. Wandelaars gebruiken ze om de grens tussen land en water te traverseren, overschrijding die iets met de geest doet, zeker als de wandelaar een schrijver met surrealistische neigingen is: hij laat er het realisme van het land achter zich en je betreedt het surrealisme van de zee. Hij schrijft er vijf licht surrealistische strekdamverhalen over. — — — Rechts op de foto: leden van de Wandervogel musiceren in de buitenlucht. Dit is het laatste strekdamverhaal in een reeks van vijf. De vier vorige staan hierdaarginds en ginder.



Falderie
— Soms is 't een stem uit den hoge, zoals die keer dat John Lennon in
Klinkklank tot me sprak; soms komt het je met de wind toewaaien, zoals die keer met De zee aan een wasdraad, maar nu is ’t anders. Daar verschijnt op de strekdam plotsklaps de Wandervogel-beweging, luid zingend van Falderie, faldera, faldera, faldera-ha-ha-ha-ha-ha. Ik herinner me dat lied uit mijn kindertijd. In 1954 had Eddy Christiani er succes mee. En terwijl ik me bij de musicerende jongens & meisjes aansluit, voeg ik er een eigen strofe aan toe: 
Ik hou ervan te wandelen, 
Al op het strekdampad, 
En terwijl ik stap, klotst mijn legertas 
Altijd tegen mijn gat. 
De nieuwe strofe werd zelfs al op muziek gezet, en mijn stem kraakt daar nog meer dan de plaat. Ge moet het zien en vooral horen om het te geloven: klik hier⇲. (Flor Vandekerckhove)


Wij, met zand in onze schoenen is een memoir (25 bladzijden), waarin ik terugdenk aan de weg die beeldend kunstenaar Luc Martinsen en ik afgelegd hebben, sinds onze eerste ontmoeting in 1988. Ik schreef dat boekje als een symfonie, een muziekstuk in drie delen, dat na het tweede deel onderbroken wordt door een interludium en afsluit met een coda. In de beste traditie van De Weggeefwinkel is ook Wij, met zand in onze schoenen gratis. U hoeft er alleen om te vragen. Mocht u interesse hebben, mail naar liefkemores@telenet.be. (Vermeld 'Zand' en zeg 'pdf' of 'epub'.)

zondag 10 augustus 2025

De korte van Thomas Bernhard



LYDIA DAVIS ZET me op weg naar ‘the startling and calmly violent, syntactically complex stories of the Austrian Thomas Bernhard’s collection The Voice Imitator.’ Waarover ze zegt: ‘verrassend’ en ‘stil gewelddadig’ en ‘ingewikkeld van zinsbouw’. (°) Voor mij is ’t een gelegenheid om iets van die mens te lezen. Ik haal de bundel in huis, een boek met 104 verhalen, Engelse vertaling van een Duitse origineel. (°°)
Lydia Davis komt later nog op Bernhard terug, in een essay waarin ze het over dromen heeft en hoe ze daar als schrijver mee omgaat — From dream accounts to Bernard Stories’ (op p. 186). Ik maak er in mijn planning een plaatsje voor, over dromen schrijven is iets wat ik ook graag doe. Maar eerst googel ik naar Thomas Bernard en wat ik ontdek is dit: misschien heb ik het boek te vlug gekocht, er is ook een Nederlandse vertaling (°°°) en dbnl geeft hier enkele van die in ’t Nederlands stukjes. Ik pik er eentje uit. 
Teleurgestelde Engelsen — Een paar Engelsen die zich hadden laten beetnemen door een uit Oost-Tirol afkomstige berggids en met hem de Drei Zinnen beklommen hadden, waren, op de hoogste van de drie toppen aangekomen, over het op deze top door de natuur gebodene dusdanig teleurgesteld, dat zij de berggids, een vader van drie kinderen en de echtgenoot van een, naar men zegt, dove vrouw, zonder verdere plichtplegingen boven op de berg doodsloegen. Toen zij zich echter realiseerden wat ze gedaan hadden, sprongen ze de een na de ander in de diepte. Een krant in Birmingham heeft daarop geschreven dat Birmingham zijn briljantste krantenuitgever, zijn knapste bankdirecteur en zijn bekwaamste begrafenisondernemer had verloren.
En omdat het maar een kwestie van copy-paste is, doe ik er nog eentje. 
Zorgvuldigheid — Een wegens moord op een zwangere vrouw aangeklaagde postbeambte heeft voor de rechtbank verklaard niet te weten waarom hij de zwangere had vermoord, maar dat hij zijn slachtoffer zo zorgvuldig als maar mogelijk is had vermoord. Op alle vragen van de voorzitter van de rechtbank had hij steeds alleen maar met het woord zorgvuldig geantwoord, waarop de zaak tegen hem geseponeerd is.
Ik kijk of ik de Nederlandse vertaling van het boek kan vinden. Eerst probeer ik de openbare bibliotheek van Oostende — tegen beter weten in, ze hebben daar nooit wat ik zoek en weer klopt deze veralgemening. Daarna kijk ik bij De Slegte: geen Stemmenimitator. Waardoor ik enigszins gerustgesteld word: ik heb er niet verkeerd aangedaan de Engelse vertaling in te slaan.
Flor Vandekerckhove


(°) Lydia Davis. Essays One. 528 pp. Uitg. Farrar, Straus & Giroux. 2019.
 
(°°) The Voice Imitator. 104 stories by Thomas Bernhard. 114 pp. University of Chicago Press. 1998. 
 
(°°°) Thomas Bernhard. De stemmenimitator. Nederlandse vertaling door Hans W. Bakx en Thomas Graftdijk. Arbeiderspers A’dam, 1981). Oorspronkelijk 1978 Der Stimmenimitator.

zaterdag 9 augustus 2025

Surrealisme op de Oostendse strekdam (4)

De strekdammen die in Oostende de havengeul afbakenen, maken de haven voor grote schepen toegankelijker en ze beschermen de stad tegen de duizendjarige storm. Wandelaars gebruiken ze om de grens tussen land en water te traverseren, overschrijding die iets met de geest doet, zeker als de wandelaar een schrijver met surrealistische neigingen is: hij laat er het realisme van het land achter zich en je betreedt het surrealisme van de zee. Hij schrijft er vijf licht surrealistische strekdamverhalen over.

Dit is het vierde strekdamverhaal in een reeks van vijf. 
De drie vorige staan hier, daar en ginder.

WIE IS die man, ik heb waarlijk geen idee. Hij zegt: ‘’t Is lang geleden hé.’  Ik zeg: ‘Ja, ik kom haast niet meer buiten.’ Hij geeft me geen ongelijk en zegt: ’En de mensen spreken ook niet meer met elkaar.’ Nu geef ík hem gelijk: ‘’t Is waar,’ zeg ik, ‘ik schrijf nog zelden dialogen.’ De man gelijkt op wel tien mensen die ik ken, maar niet kan thuisbrengen. ‘Ik ga je niet langer storen,' zegt hij, 'ik maak er een einde aan’ en hij fietst weg, het einde van de havenstrekdam tegemoet. Rare man! Omdat ik nog altijd in Belgisch geld reken, valt opeens mijn frank. Ik ken die mens wel degelijk, hij is de vader van de kaaihoer die al zoveel keer een rol in mijn verhalen heeft gespeeld. Hoe vergaat het haar inmiddels? Waar bevindt ze zich? Werkt ze nog? Denkt ze nog aan mij? Zoveel vragen die nieuwe verhalen in zich dragen. Dus haast ik me naar het einde van de strekdam, waar ik ’s mans fiets zie staan. Verschrikt zoek ik in mijn notitieboekje naar de laatste zin van ons gesprekt: ‘Ik maak er een einde aan.’ Achter de reling zie ik niets dan rotsblokken en wit schuim van golven die te pletter slaan. Is de man een zekere dood tegemoet gesprongen? Natuurlijk niet. Omdat ik hem nog zoveel over zijn dochter te vragen heb, laat ik hem opeens zijn hand op mijn schouder leggen, zeggend: ‘De Zee, de Zee klotst voort in eindeloze deining.’ Waardoor dit verhaal op een onverwachte manier eindigt. Met Willem Kloos dan nog.
Flor Vandekerckhove

Wij, met zand in onze schoenen is een memoir (25 bladzijden), waarin ik terugdenk aan de weg die beeldend kunstenaar Luc Martinsen en ik afgelegd hebben, sinds onze eerste ontmoeting in 1988. Ik schreef dat boekje als een symfonie, een muziekstuk in drie delen, dat na het tweede deel onderbroken wordt door een interludium en afsluit met een coda. In de beste traditie van De Weggeefwinkel is ook Wij, met zand in onze schoenen gratis. U hoeft er alleen om te vragen. Mocht u interesse hebben, mail naar liefkemores@telenet.be. (Vermeld 'Zand' en zeg 'pdf' of 'epub'.)

vrijdag 8 augustus 2025

Kuierend in Colombelles

Links: 6 augustus 2025. Colombelles, op de brug over de Orne. Rechts: als ik de datum op de postkaart goed lees, heeft iemand hier, op 6 augustus 1907, dag op dag 118 jaar eerder, op dezelfde plaats de dingen staan bekijken, iets wat die mens met een notitie op deze postkaart letterlijk vereeuwigd heeft.

TANIA HEEFT, zegt ze, nu wel genoeg krijtrotsen gezien. Na Cabourg verlaat ze de kustwandeling GR 223 en gaat de GR 36 op, la France profonde tegemoet. Voor mij is dat een uitdaging. Aan de kust is er altijd wel iemand waarover ik iets kan schrijven, zoals over Marcel Proust in Cabourg of Françoise Sagan in HonfleurEn in al die Franse kustdorpjes hebben schilders hun ezel geplant, zoals Monet en Bracke dat deden in Varengeville, altijd goed voor een post in De Laatste. Binnenland is anders.
Ik wacht Tania op in Colombelles, gemeente naast Caen. Wanneer ze hier aankomt zal ze bijna vijfentwintig kilometer gewandeld hebben, mij rest wel wat tijd. De Orne passeert langs het dorp en zo’n rivier is altijd goed voor de foto. Wat valt hier voor de rest nog te doen? Ik probeer het kerkhof. Aan het hek hangt een bericht: sleutel afhalen op het gemeentehuis. Een vriendelijke ambtenaar zegt me dat die sleutel alleen voor plechtigheden dient. Daar kan ik geen aanspraak op maken, niets aan mij wijst op plechtigheid. Heeft die mens iets anders in de aanbieding? Hij krabt zich in het haar, kijkt naar het plafond en zegt: ‘Annie Girardot heeft hier in de oorlog gewoond, als meisje, met haar mama. Er werd een dreef naar haar genoemd.’
Hier had dit stukje kunnen eindigen, maar dan herinner ik me Annie Girardot in La Pianiste, film van Michael Haneke, waar ze de bazige moeder speelt. Ze heeft er op het festival van Cannes een César - beste bijrol - mee gewonnen. Dat ik dat weet, komt alleen doordat ik me momenteel over 
de schrijfkunst van Elfriede Jelinek buig, auteur van Die klavierspielerin, de roman. Doordat ik dat in close reading doe, is er weinig kans dat ik ooit het einde haal. Dus, dacht ik, ik breng de film in huis, dan haal ik dat einde al over een uur. Zodoende deed ik trouwens een interessante ontdekking, waarover ik u wel iets wil vertellen, maar dat is uiteraard geen voer voor een stukje reisverhaal uit Colombelles. 
Ja, ’t Franse binnenland wordt een uitdaging.
Flor Vandekerckhove

Wij, met zand in onze schoenen is een memoir (25 bladzijden), waarin ik terugdenk aan de weg die beeldend kunstenaar Luc Martinsen en ik afgelegd hebben, sinds onze eerste ontmoeting in 1988. Ik schreef dat boekje als een symfonie, een muziekstuk in drie delen, dat na het tweede deel onderbroken wordt door een interludium en afsluit met een coda. In de beste traditie van De Weggeefwinkel is ook Wij, met zand in onze schoenen gratis. U hoeft er alleen om te vragen. Mocht u interesse hebben, mail naar liefkemores@telenet.be. (Vermeld 'Zand' en zeg 'pdf' of 'epub'.)

dinsdag 5 augustus 2025

Kiwi en banaan

Om de stiel goed in de vingers te houden, schrijf ik verhalen van maar drie zinnen lang. Vergelijk het met piano-oefeningen. ‘Kiwi en banaan’ is zo’n verhaal. Je kunt het verhaal ook horen vertellen — begeleid door de drummer van GarageBand! — op YouTube.

EEN VAN DE bananen in mijn hand droeg het label Zespri Sungold New Zealand, wat er een kiwi van maakte. Ik trok het label van de kiwi die daardoor weer banaan werd. Toch werd de banaan nooit meer de oude. (Flor Vandekerckhove)

maandag 4 augustus 2025

Surrealisme op de Oostendse strekdam (3)

De strekdammen van de Oostendse havengeul beschermen de stad tegen de duizendjarige storm. Wandelaars gebruiken ze om de grens tussen land en water te traverseren, overschrijding die iets met de geest doet. De mens laat daar het realisme van het land achter zich en betreedt het surrealisme van de zee, met alle gevolgen van dien. — Links in hoofding: Het offer. Still uit Songs from the Second Floor van Roy Andersson, mijn lievelingsregisseur.

Dit is het derde strekdamverhaal in een reeks van vijf. 
De twee vorige staan hieren daar. 
 
HET UITZICHT WAS perfect. In de verte, op de Halve Maan, zag ik massa’s mensen staan en daar stond ook de rij auto’s waarmee de genodigden naar hier gebracht waren. Rechts van mij stonden notabelen, allemaal in chic zwart met buishoed, uniform van de wereldlijke macht. Links stond een veelkleurige groep geestelijken, blauw, rood, geel en mijters van soorten. Tussen die twee in werd een geblinddoekte maagd op een loopplank gepositioneerd, tot ver over de boord van de strekdam. Over enkele minuten zou ze aan de golven geofferd worden. ‘Stop!’ riep ik met overslaande stem, in de hoop de loop der dingen te beïnvloeden, ‘dat meisje is al lang geen maagd meer.’ Maar je weet hoe ’t gaat, naar mij luistert niemand en dat was daar op de strekdam niet anders. (Flor Vandekerckhove)

Wij, met zand in onze schoenen is een memoir (25 bladzijden), waarin ik terugdenk aan de weg die beeldend kunstenaar Luc Martinsen en ik afgelegd hebben, sinds onze eerste ontmoeting in 1988. Ik schreef dat boekje als een symfonie, een muziekstuk in drie delen, dat na het tweede deel onderbroken wordt door een interludium en afsluit met een coda. In de beste traditie van De Weggeefwinkel is ook Wij, met zand in onze schoenen gratis. U hoeft er alleen om te vragen. Mocht u interesse hebben, mail naar liefkemores@telenet.be. (Vermeld 'Zand' en zeg 'pdf' of 'epub'.)