Het gedicht van de gitaar

‘Perhaps the truth depends on a walk around the lake.’ (Wallace Stevens)

WANNEER IK EEN beetje lui ben, blader ik in oude nummers van het Amerikaanse culturele tijdschrift Partisan Review. Daarin staat altijd wel iets wat me inspireert. Deze keer is dat in het februarinummer van 1938 dat je, mede door de goede zorgen van de universiteit van Boston, hier⇲ kunt inkijken. Mijn oog blijft hangen aan de bespreking van The Man with the Blue Guitar, een gedicht van de modernist Wallace Stevens, waarover ik vroeger in deze blog⇲ al iets geschreven heb.

Ik zou er gebruik van kunnen maken om de tweestrijd tussen modernisten en realisten op te rakelen, maar ik ga dat niet doen, want ik ben vandaag, zoals gezegd, een beetje lui. In plaats daarvan ga ik iets over Stevens zeggen. Lang geleden heb ik al op onrechtmatige wijze diens Collected Poems (°) uit het net geplukt, en zijn essays (The Necessary Angel) en omdat ’t gratis is ook een selectie uit zijn brieven.

The Man with the Blue Guitar is in die Collected Poems goed voor negentien bladzijden, het telt 33 delen. Da’s te lang om het hier te reproduceren, en waar ik de blik ook wend, een Nederlandse vertaling vind ik niet; zelfs niet in het boekje waarin Peter Nijmeijer honderd gedichten van Stevens vertaalt. (°°) 

In dat boekje staat een interessante inleiding. Stevens is, zegt daar een professor, in zijn poëzie op zoek naar een alternatief voor het geloof dat hem ontvallen is. Dat alternatief 

‘moest aards en humanistisch zijn, en bovendien voldoende pragmatisch om niet in dogma’s te vervallen. Het moest ten volle de veranderlijkheid en de eindigheid van de menselijke conditie onderkennen. Maar tegelijk moest zo’n alternatief nobel, vitaal en omvattend zijn om een diepe, ultieme zin aan het leven te kunnen geven.’ (…) ‘Stevens zag het als de taak van de poëzie om een ‘supreme fictie’ voor een geseculariseerde tijd te ontwerpen, wat bij hem zoveel betekende als: het is de taak van de poëzie zelf om over dit project theoretisch te reflecteren.’

Reflecteren doet Stevens ook in The Man with the Blue Guitar. Al dichtend onderzoekt hij daarin hoe de verbeelding de perceptie van de werkelijkheid kan veranderen.

They said, ‘You have a blue guitar,

You do not play things as they are.’

The man replied, ‘Things as they are

Are changed upon the blue guitar.’

Mag ik een vrije vertaling van dat vers maken? Ik denk het wel.

Ze zeiden, ‘Je hebt een blauwe gitaar, / De dingen die je speelt zijn er niet naar.’ / De man antwoordde, ‘Al die dingen daar / Veranderen op de blauwe gitaar.’

Flor Vandekerckhove⇲

(°) The Collected Poems of Wallace Stevens. 539 ps. Uitg. Alfred A. Knopf; New York. 1971. 
(°°) De mooiste van Wallace Stevens. Vertaald door Peter Nijmeijer. 155 ps. Uitg. Lannoo/Atlas. 2003