 |
| Links: vanaf het balkon kijk ik uit over berg en dal. De pijl duidt op de stele die daar in 1999 ingehuldigd werd (midden). Rechts: het boek dat Sarah De Vlam schreef over de Belgen die in WO II over de Pyreneeën vluchtten. |
Wat een uitzicht! In Ax-les-Thermes↗︎ kijk ik vanaf het balkon uit over de Pyreneeën, de stad in ’t dal, een rivier die het dal wild doorklieft en een park waar een gedenkteken mijn aandacht trekt. Dat alles is niet in één beeld te vatten en ik heb een pijlpunt nodig om op ‘t gedenkteken te wijzen: ‘une stèle’, rechtopstaand steenblok dat als gedenksteen dient. Ik zie dat het woord ook in ’t Nederlands bestaat: een stele↗︎.
Ik ga het monument bekijken en vertaal de tekst van de marmeren plaat:
Vanaf 1939 volgden veel vluchtelingen de routes in de Pyreneeën om de nazi-onderdrukking te ontvluchten. Gidsen en smokkelaars begeleidden soldaten, politici, joden, rebellen en vrijwilligers op de paden naar vrijheid om de strijd ter ere van Frankrijk voort te zetten. Kom langs, voorbij deze stele opgericht ter ere van smokkelaars, vrijwillige strijders en vluchtelingen, kom samen en vergeet nooit.
’t Is een ietwat chauvinistisch Franse tekst die goed past bij de foto die ik op ’t net van de inhuldiging vind: overdadig Frans vlagvertoon. De geschiedenis van die vluchtroutes is veel breder. De Spaanse burgeroorlog verandert de grens tussen Frankrijk en Spanje in 1936 al in een vluchtroute voor republikeinse vluchtelingen die aan Franco willen ontkomen. De Franse nederlaag in 1940 keert de reisrichting om. Vervolgde Joden uit heel Europa, geallieerde piloten, jongeren die de strijd wilden voortzetten, opgejaagde verzetsstrijders, jongemannen die de verplichte tewerkstelling in Duitsland negeren, van overal in Europa proberen ze de Pyreneeën over te steken om te overleven, om vrij te leven en/of om de strijd tegen het fascisme voort te zetten.
De overtochten waren gevaarlijk door topografische en klimatologische omstandigheden, eigen aan de Pyreneeën, maar ook vanwege de grensbewaking. Ik schreef eerder↗︎ al over Walter Benjamin die aan die grens werd tegengehouden en er in wanhoop een einde aan maakte.
Sarah De Vlam schreef een boek (°) over de Belgen die toentertijd over de Pyreneeën trokken. Zij traceert 4000 namen, en het zijn er waarschijnlijk meer, wie clandestien reist laat uiteraard zo weinig mogelijk sporen na. ‘Zodra ze in Frankrijk waren, reisden ze eigenlijk “illegaal”’, zegt De Vlam, ‘velen vlogen in de gevangenis toen ze in aanraking kwamen met de autoriteiten. Ze vielen ook in handen van smokkelaars, die hen veel geld lieten betalen voor hun doortocht. Daar zie ik toch parallellen met vluchtelingen van vandaag.’ U hoort haar hier↗︎ over die Belgen vertellen.
Sarah De Vlam. Passage Pyreneeën. 2020. Uitg. Vrijdag. 304 pagina’s. Paperback. ISBN: 9789460018671.
Omwille van de volledigheid voeg ik hier veel later een boek aan toe. In 2023 verschijnt Lisa Fittko's 'Vlucht over de Pyreneeën. Mijn tocht met Walter Benjamin.' Vertaald door Michel Bolwerk. Cossee, 288 pp. (De Standaard recenseert het boek op 3 juni 2023.)
In de beste traditie van De Weggeefwinkel is ook dit e-essay gratis. U hoeft er alleen om te vragen. Mocht u interesse hebben, mail naar liefkemores@telenet.be↗︎.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten