Het verraad der klerken

Julien Benda, auteur van La Trahison des Clercs (1927). Herhaalt het drama van de geschiedenis zich als klucht? 

Rechts: al dan niet aan de markt aangepaste boeken van Roald Dahl.

Oorspronkelijk bood blogger, leverancier van mijn blog, een service die geïnteresseerden verwittigde wanneer er een nieuwe post te lezen was. Later viel die service weg, ik weet niet waarom. Om dat enigszins te verhelpen wend ik me nu tot Facebook dat ik alzo leer kennen als een medium van oude, zeurende, bange, blanke mannen. Soms ken ik hen persoonlijk, als muzikant, schrijver, beeldend kunstenaar, intellectueel… Dan probeer ik hen, hier bijvoorbeeld⇲, van dat medium weg te leiden, zeggend: verdoe daar je tijd niet mee. Onze tijd, zeg ik hun, stelt ernstige vragen die om ernstige antwoorden vragen. Dus, voeg ik eraan toe: maak er muziek van, schrijf een essay, draai het in een verhaal, zet het op doek…

Niet dat het zoden aan de dijk brengt. Nóg laten ze geen kans passeren om hun gezeur toe te voegen aan de onmetelijke vracht die al op Facebook staat. ’t Is natuurlijk gemakkelijk, je moet niet eens een fatsoenlijke zin vormen, en de reactie volgt meteen in opgestoken duimpjes. Plus commentaren die er nog een ferme schep bovenop leggen.

Zo is er nu op FB veel te doen over de nieuwe editie van Roald Dahls boeken. De Britse uitgever beslist om daarin ‘aanstootgevende’ taal weg te werken. In ‘sociale media’ stuit dat op veel onbegrip. Een intelligente samenvatting staat hier⇲.

Dat Roald Dahl zich omdraait in zijn graf, lees ik op FB. Waardoor ik me herinner dat Karl May⇲ zich enige tijd geleden ook al in zijn graf omdraaide en daarna ook Hergé⇲. ’t Is dezer dagen godver erg rumoerig op ’t kerkhof, 't lijkt wel een zombiefilm: THE ROLLING OF THE DEAD. Wat mij sterkt in mijn vermoeden dat we merkwaardige tijden beleven. Waarvan ik verwacht dat musici, schrijvers, beeldend kunstenaars en intellectuelen er hun ding mee doen. Maar neen! Facebook en Twitter nog aan toe. 

Misschien is ’t volgende wel ’t overdenken waard. Zij die de ‘Dahlaanpassingen’ doorvoeren zijn geen ‘cultuurmarxisten’ hé, ’t zijn evenmin woke-activisten, zoals sommigen ons willen doen geloven. ’t Zijn ondernemers-uitgevers. Hen is het om de winst te doen. In ’t geval van Dahl gebeurt het uitgeven in nauw overleg met de extreem winstgevende Roald Dahl Story Company Ltd. (°) Die ondernemers betalen ‘sensitivity readers’ om iets te produceren dat de winst beveiligt, ’t is iets wat al jaren bestaat, ook voor filmscripts trouwens. Is dat censuur, zoals ’t alom op FB klinkt? Dat weet ik nog zo zeker niet. ’t Lijkt meer op marketing. 't Is bij Dahl niet anders dan in de muziekindustrie die Arno bij leven & welzijn treffend samenvatte: ‘’t is business hé, al de rest is conversatie.’ Of vergelijk het met de vleesindustrie. Misschien eet ik graag smout en vette darmen. Vandaag speur ik vergeefs het uitstalraam af naar mijn lievelingsgerechten; de vleesindustrie heeft zich aan nieuwe marktomstandigheden aangepast. Hoor je mij daarover op FB zeuren? Is mijn smout gecensureerd? Begin ik op FB te schelden op Michel Vandenbosch⇲, Bite Back⇲ en Pascale Naessens⇲? Neen toch, ’t is aan mij om dat vlees in een verhaal te draaien.

Dat ik erop blijf hameren komt ook doordat ik de Het verraad van de intellectuelen⇲ (°°) juist achter de kiezen heb. Toen ik dat boek dichtklapte, dacht ik: het drama van de geschiedenis lijkt zich te herhalen, maar deze keer — zoals de baard het zeide — als klucht. Maar misschien overdrijf ik. Misschien zijn degenen die ik op FB zie passeren niet echt musici, schrijvers, beeldend kunstenaars, intellectuelen. Misschien zijn ’t zondagsschilders, kwartintellectuelen, schrijvelaars, dorpsonderwijzeressen, hobbyisten, producenten van vooisjes, seuten… Misschien kunnen ze ’t gewoon niet en verstoppen ze hun onkunde achter een rookgordijn van FB-commentaartjes.

Flor Vandekerckhove⇲

P.S. Als ’t goed is, zeg ik het ook. Op FB lees ik ook deze interessante commentaar van jeugdboekenschrijver Patrick Lagrou⇲: ‘Ik zou absoluut niet graag hebben dat men later mijn jeugdboeken zou beginnen herschrijven. Daar heb ik als auteur een stuk van mezelf in gestoken. Moet er dan toch volgens de zeden van het moment kritiek geleverd worden, doe het dan met een bijkomende tekst vooraf of achteraf in het boek. Maar maak aub de tijdsgeest van het boek niet kapot (…)’ Wel woke! Geen cancelculture!

(°) 'The Roald Dahl Story Company protects and grows the cultural value of The Roald Dahl stories with its unique breadth of characters and worlds. With 300 million books sold and 1 new book sold every 2.6 seconds, Roald Dahl stories continue to grow in popularity globally, attracting new audiences with innovative new developments in book, entertainment and beyond.' Zo heeft de company onlangs een ferm contract met Netflix afgesloten. Net wat Arno zei: 't is business hé, al de rest is conversatie. Kijk, Jeroen Olyslaegers en Ilja Leonard Pfeijffer zeggen het nu ook: ‘(…) spelen commerciële motieven een niet te verwaarlozen rol, zoals collega Jeroen Olyslaegers behulpzaam heeft uiteengezet (…). De erven hebben de rechten verkocht aan de Roald Dahl Story Company, die samen met de uitgeverij Puffin Books in zee is gegaan met het consultancy bedrijf Inclusive Minds. In 2021 is de Roald Dahl Story Company opgekocht door Netflix. Olyslaegers wijst er terecht op dat de tekstwijzigingen eerder te maken hebben met het bedienen van een ‘target audience’ dan met eventuele overwegingen van artistieke of morele aard. (in hpdetijd)
(°°) Julien Benda. Het verraad van de intellectuelen. Vertaald door Eva Wissenburg. 2018. Amsterdam University Press, 336 pp.