Huiselijke scènes

Surfend op de golven van het wereldwijde web stoot een mens al eens op iets waaraan het oog blijft hangen. Dat is wat er gebeurt als ik daar enkele verzen te lezen krijg van Domestic scenes, huiselijke taferelen dus. Ze staan in een gedicht van de Amerikaan Charles Reznikoff (1894-1976). Het geheel heet Testimony, is wel vijfhonderd bladzijden lang en draagt als ondertitel The United States 1887-1890. Recitative.

Omdat die verzen mij van mijn sokken blazen, heb ik die gevonden strofe proberen te vertalen en nu ik vraag je: heb je ooit eerder al zoiets gelezen?

‘t Was bijna dageraad toen haar kind geboren werd,

terwijl ze op het dekbed lag

dat hij voor haar dubbelgeplooid had.

Hij legde het kind op zijn linkerarm

en nam het mee naar buiten,

en zij kon de plets van ‘t water horen.

Toen hij terugkwam

Vroeg ze hem waar het kind was.

Hij antwoordde: “Buiten – in het water.”

Reznikoff, die jurist was, begon in de jaren dertig het gedicht te schrijven. Hij baseerde zijn teksten op zo’n vijfhonderd gerechtszaken uit zowat alle streken in Amerika, duizenden bladzijden. In de rechtbankverslagen stipte hij de zijns inziens belangrijke wendingen aan. Hij behield de onpersoonlijke rechtbankstijl, maar brak het oorspronkelijke proza op in vrije verzen om er ritme in te brengen. Het resultaat was adembenemend, zoals ook blijkt uit de tweede strofe die ik vertaal.

Hij pookte ’t vuur op

en kwam terug met een armvol hout

en het kind,

en zette ‘t dode kind in ‘t vuur.

Ze zei: “Oh John, doe dat niet!”

Hij antwoordde niet,

maar draaide zich naar haar toe en glimlachte.

Deze poëzie is vrij van romantiek, sentiment, woordspelletjes, metaforen en welke beeldspraak ook. De gedichten zien eruit als prachtige voorbeelden van wat in de beeldende kunsten readymades genoemd wordt, en in de letteren gevonden poëzie⇲. [Dat ze dat niet helemaal (of helemaal niet) zijn, ontdek ik pas veel later.] En het beeld dat we van Amerika te zien krijgen is ontdaan van alle mythes: er is bij Reznikoff geen sprake van de eenling die als superman het slechte overwint. De gedichten laten me ook denken aan de Country Dead Song van de Amerikaanse punkgroep Violent Femmes. U moet hier⇲ maar eens kijken wat ik over dat lied schrijf.

Testimony is tijdens Reznikoffs leven niet in druk verschenen. Als er al eens poëzie van hem gepubliceerd werd dan was dat door piepkleine uitgevers, als hij het al niet zelf moest doen.

Flor Vandekerckhove⇲