Over de efficiëntie van de Staatsveiligheid

— Doris Lessing (vooraan rechts) tijdens een protestmeeting tegen de A-bom. Links van haar John Osborne. Rechts achter haar: John Berger. Achter haar, met kap: Vanessa Redgrave. (Foto Reg Warhust/Associated Newspapers) —

Dient de staat tegen De Laatste Vuurtorenwachter beveiligd te worden? Vorm ik een bedreiging? Een mens vraagt het zich af. Als je de gazetten mag geloven, werkt de Staatsveiligheid zo slecht dat de Dienst op die vraag het antwoord schuldig blijft. En als de Staatsveiligheid het al niet weet, wie dan wel? 

Dat ze daar ooit een dossier over mij aangelegd hebben is haast zeker. Mijn ex-echtgenote weet bijvoorbeeld zeker dat onze telefoon destijds afgeluisterd werd. De Staatsveiligheid heeft me ooit bij nacht & ontij opgepakt terwijl ik leuzen aan ’t kalken was van het genre Martens buiten. (Martens was toen alhier de premier.) Misschien is dat voldoende om een dossier over iemand aan te leggen. Ik ben ook eens op een merkwaardige manier ontslagen, bij Honda, in de Gentse kanaalzone. Midden in de dag werd ik van het werk weggeplukt en tot aan de poort begeleid. En dat ik niet meer moest weerkeren. Zou de Staatsveiligheid dat bedrijf geïnformeerd hebben? Als ze hun tijd daarmee verdoen dan is ’t inderdaad erg gesteld met de efficiëntie.

Doet de Staatsveiligheid van andere landen het beter? De befaamde Britse MI5 bijvoorbeeld? Dit jaar nog, in augustus, werd in het Verenigd Koninkrijk een geheim mapje vrijgegeven betreffende de schrijfster Doris Lessing. Wist de Britse Staatsveiligheid iets wat literatuurwetenschappers niet wisten? Was Doris staatsgevaarlijk? Maar neen. In haar autobiografie, die ik hier besproken heb, vertelde Lessing lang geleden al dat ze nooit goed begrepen had waarom ze in Londen tot de communistische partij toegetreden was; ze omschreef die beslissing als ‘wellicht de meest neurotische daad van mijn leven.’

Lessing was vroeger wel een actieve communiste geweest, eerst in Zuid-Rhodesië (nu Zimbabwe) en vanaf 1952 in Europa. Iedereen wist dat, ze stak dat niet onder stoelen of banken. Ze ging de USSR bezoeken en schreef daar lovende artikels over. Breken met die partij deed ze in 1956, na de inval van de Russen in het opstandige Hongarije. In 1957 werd ze in dat MI5-dossier omschreven als ‘een marxist op zoek naar een partij die ze kan steunen.’ De bron beschreef haar als ‘een aantrekkelijke, krachtige, gevaarlijke vrouw, meedogenloos waar nodig, die zelfs krachtig is wanneer ze twijfelt.’ 

Flor Vandekerckhove