De eenzaamheid van Victor Serge

— Victor Serge °1890-†1947 —

Mede onder druk van een internationale solidariteitscampagne — die hem ongetwijfeld van de executie redt — staat Stalin toe dat Victor Serge in 1936 de Sovjet-Unie verlaat. Serge verhuist eerst naar België en kort nadien naar Parijs. Sindsdien houdt hij een dagboek bij, dat al lang in ’t Frans beschikbaar is, maar nu ook in de Verenigde Staten wordt uitgegeven. (°)

Hij is nog maar aan Stalin ontsnapt en Serge moet alweer weg, deze keer om de nazi’s te ontvluchten. Aan boord van het schip bevinden zich ook de Duitse schrijfster Anna Seghers, surrealist André Breton en de Franse antropoloog Claude Lévi-Strauss. Die noteert in Het trieste der tropen welke indruk Serge op hem maakt: ‘een stijve oude vrijster.’ Dat is niet zeer vriendelijk van die Claude, maar toch nog vriendelijker dan wat Serge zelf over de beeldhouwer Diego Rivera schrijft: ‘een soort pastoor … een opgeschoten kind (mentale leeftijd: twaalf).’ En over André Breton: ‘Volledig gestileerd. Een persoonlijkheid die niets anders is dan een pose, doelbewust gefabriceerd en opgemaakt als make-up. Geen echte persoonlijkheid. De wereld is voor hem altijd een podium. Maar als de acteur niets anders is dan zijn rol, dan is er geen acteur meer, er is niets anders dan een fictieve, valse persoon. Het is geen surrealiteit die is bereikt, maar onwerkelijkheid, inconsistentie … Stukken en brokken marxisme, astrologie, beetje Freud, Sade en de NRF samengeraapt op de rommelmarkt van afgezaagde ideeën … Opmerkelijke vertegenwoordiger van decadentie.’

Dat hij evenmin hoog oploopt met de revolutionairen die hij in het Westen ontmoet, linkse communisten en antistalinisten, zoals hij, mensen die zijn makkers zouden moeten zijn, weten we al uit eerdere opmerkingen in die notitieboekjes. In 1937 woont hij een vergadering bij: ‘(…) Ik kwam gebroken uit Amsterdam terug: de indruk van een sektarische beweging, van bovenaf met gekuip geleid, geteisterd door alle psychologische corruptie waartegen we in Rusland hadden gevochten: autoritair gedrag, scheurmakerij, samenzweren, gekuip, bekrompenheid, intolerantie (…)’

Victor Serge komt uit die notebooks naar voor als een eenzaam man. Ook omdat zijn literaire oeuvre geen markt vindt, iets waarvoor hij de stalinisten, en hun invloed, de schuld geeft. Schrijven doet hij, zoals hij zegt, ‘voor de bureaulade.’

Randy Newman mag dan wel zingen dat het lonely at the top is, maar in de koude maatschappelijke kelders kan ’t uiteraard nog eenzamer zijn. ‘Er zijn tijden dat ik het verpletterende gevoel heb van een impasse die aan beide uiteinden is afgesloten. Het is niet langer een impasse, maar een enorme gevangeniswerf.’

Dit is wat zijn biografe, hier, over Serge schrijft: ‘Hij is overal en altijd een buitenbeentje geweest, dat wil zeggen een militante en onafhankelijke revolutionaire denker op wie we geen etiket kunnen plakken.’ (°°) Een eenzaam man dus.

Flor Vandekerckhove

(°) Victor Serge. Notebooks 1936–1947, uit het Frans (Carnets (1936-1947) vertaald dr Mitchell Abidor en Richard Greeman. 
Uitg. 2019. New York Review Books. 672 pp.

Jambon & C° subsidiëren naar verluidt alleen nog cultuur als die gepaard gaat met vendelzwaaien. Als goede opportunisten schaffen we ons sofort een ferme vlag aan: neen, niet de collaboratievlag, wel de onverdroten Jolly Roger. Voortaan stapt O.S.C. Avondgenoegen al vendelend het podium op ! Jambon, hier met dat geld! Kom dat zien ! Avondgenoegen treedt dit jaar nog op in OOSTENDE, House Gallery, Mijnplein, 17 november om 15 uur — WENDUINE, Persepit (in de duinen), 24 november, 14 uur — OOSTENDE, De Grote Ruutten, 1 december, van 18 tot 21 uur … Mocht je een idee willen hebben, luister dan eens naar Drie variaties in de vorm van een femme fatale. Klik hier: https://www.podomatic.com/podcasts/florvandekerckhove/episodes/2019-09-10T08_58_37-07_00

— Aanbevolen —