 |
Jef Turf en Miel Dullaert (links) die Jef na diens defenestratie
in De Rode Vaan zou opvolgen. (foto Jo Clauwaert) |
Ouder wordend ervaar ik
een toenemend plezier bij het lezen van memoires en (auto)biografieën. Dat komt
doordat er hoe langer hoe meer levensbeschrijvingen gepubliceerd worden van
tijdgenoten. Die gaan over situaties die we zelf beleefd hebben, gedragen door
mensen die we min of meer gekend hebben. Hun vragen waren de onze. We deelden hun
antwoorden of we zetten ons ertegen af, maar het waren hoe dan ook antwoorden op
vragen van onze eigen tijd. Dat
geldt ook voor de memoires van de ex-communist Jef Turf (°1932).
Turf,
van opleiding kernfysicus, werd in 1953 lid van de KPB (Kommunistische Partij
van België, met een K, want wie progressief was gebruikte in die tijd de
progressieve spelling). In 1963 werd hij partijfunctionaris. Later werd hij er Vlaams voorzitter van en politiek
directeur van het partijweekblad De Rode
Vaan. Nog later kwam hij in conflict met de partijleiding; hij werd
ontslagen.
In
memoires kun je niet over de anekdotes heenstappen. Dat zijn de balletjes in de
soep van een mensenleven. Bovendien valt uit zo’n anekdotes veel te leren. Bijvoorbeeld:
‘Een
ander gevolg van mijn vrije keuze voor de KPB had betrekking op de verwachte
promotie van mijn vader voor de post van hoofdinspecteur voor het lager
onderwijs. Hij greep naast die promotie. Later ontdekte hij in zijn dossier in
Brussel een brief aan de minister, van de hand van de befaamde dichter en
literator Karel Jonckheere. Daarin werd vermeld dat de zoon van de
kandidaat-hoofdinspecteur Turf actief was als communist aan de Gentse
universiteit. Dat moest doorgaan voor een argument tegen de benoeming van zijn
vader. Daarbij dient vermeld dat mijn vader bevriend was met Karel Jonckheere,
die destijds eveneens in Koksijde woonde, en die hij regelmatig trof in een
plaatselijke culturele vereniging.’
(p.53) Zo ging dat in die tijd onder intellectuelen en zo gaat het vandaag
waarschijnlijk nog.
Beweren dat ik Jef Turf goed gekend heb zou overdreven
zijn, maar we waren in Gent beiden wel actief in wat klein links genoemd werd,
een term die door de activisten ervan verfoeid werd. Hoe dan ook, dat klein
links bestond uit de KPB, Amada (later PvdA) en RAL (later SAP). In
verkiezingen dienden ze aparte lijsten in en na afloop ervan werden die
partijtjes op de televisie uitgenodigd om het over hun povere resultaten te
hebben. Daar werden de woordvoerders ervan telkens bijeengezet, wat de
wederzijdse vijandigheid nog niet weinig accentueerde.
Om een lang verhaal kort te maken (*), Jef was over
die andere twee partijtjes niet te spreken. Over een ervan schrijft hij: ‘Het ontstaan van Amada (…) werd met veel
wantrouwen bekeken binnen de KPB. (…) de “Amadezen” benaderden de arbeiders net
zoals de kolonialen de
inboorlingen bekeken: zij moesten bekeerd worden (…)’. (p.156) Over het derde en
allerkleinste partijtje (RAL/SAP waarin ikzelf actief was) vind ik in de
memoires niets terug, maar ik herinner me wel dat hij ons neerbuigend
de bibliothecarissen van de revolutie noemde.
Bibliothecarissen of niet, we hanteerden wel een
politieke tactiek waarbij we de andere opriepen om samen naar de verkiezingen
te trekken. Dat was natuurlijk een lepe truc. Weigerden ze, dan konden we hen
aanwijzen als zaaiers van verdeeldheid; stemden ze toe, dan konden we ons al te
kleine karretje aan de toch iets grotere treinstellen van de andere vasthangen.
Die waren echter ook niet van gisteren en ze hielden wijselijk de boot af…
Behalve twee keer tijdens de gemeenteraadsverkiezingen aan het begin van de
jaren tachtig. De KPB was toen al in volle electorale neergang en in een poging
om die neergang te verdoezelen besloot Jef om in Gent op ons aanbod in te gaan.
De eurocommunisten van Turf en de trotskisten van de RAL vormden samen met
onafhankelijke kandidaten een verkiezingslijst, eerst KPE (Kommunistisch Progressieve Eenheid) en later WERK. Ik was een van de architecten van die
samenwerking en in die periode leerde ik Turf toch enigszins van nabij kennen.
En zo kwam het dat de RAL erin slaagde om in haar
Gentse lokaal (het inmiddels afgebroken Stapelhuis) een meeting te organiseren
waarop o.m. Jef Turf het woord voerde. Voor ons was dat een overwinning, want
het betekende dat de KPB ons niet langer kon verketteren.
Hier past een anekdote. We streefden het
rotatieprincipe na. Gesteld dat iemand verkozen geraakte, dan zou die na enige
tijd vervangen worden door een volgende. Jef, die de eerste plaats innam, was
daar geenszins voor te vinden. Hij argumenteerde: ‘Als die mens dat goed doet, waarom zouden we hem dan vervangen?’
Ja, 'die mens' ambieerde al te lang een politiek mandaat dat hem salonfähig zou
maken, hij ambieerde het daardoor een beetje te hard en dat kon hij niet
wegsteken. Ik was niet de enige die het opgevallen was.
Die verkiezingen leidden weer eens tot niets en de
partij van Jef werd almaar kleiner: ‘Heb
ik destijds een goede keuze gemaakt? Misschien wel, misschien niet. Maar
wanneer men in het leven een belangrijke beslissing neemt, moet men daaraan
vasthouden en ze niet telkens weer in vraag stellen. Ik heb mij gehouden aan
mijn moeilijke beslissing, tot het bittere einde, toen de KPB mij niet meer
nodig had en zelf verdween in het stof van de geschiedenis.’ (p.85)
In zijn memoires besteedt Turf uiteraard veel plaats
aan wat daarvan, zijns inziens, de oorzaken zijn en hij besluit: ‘Vandaar de conclusie dat (…) wij fout waren
door onze bijna exclusieve aandacht te richten op de directe economische
aspecten van de proletarische strijd. Culturele — dus natiegebonden — elementen
speelden minstens een even grote rol (…) het overwicht van de Russische
interpretatie van Marx zorgde ervoor dat elke vernieuwende benadering (…)
verwezen werd naar de schroothoop van het revisionisme.’ (p.120)
Dat van die Russische interpretatie is ongetwijfeld
waar, maar wanneer hij opeens ‘natiegebonden
elementen’ benadrukt dan heeft hij daar toch wel slinkse bedoelingen mee.
Die probeert hij te camoufleren met een citaat van de grote baas zelf, dat hij uit de
catechismus van de marxisten haalt, Het
Communistisch Manifest. Zegt Marx daar niet: ‘Het proletariaat, de onderste laag der tegenwoordige maatschappij, kan
zich niet verheffen, niet oprichten, zonder dat de gehele bovenbouw der lagen,
die de officiële maatschappij vormen, wordt opgeblazen.’? (p.120)
Wat u daar wellicht, net zoals ik, als een oproep tot
maatschappelijke omwenteling leest, heeft volgens Turf een heel andere
betekenis, want die vermeende ‘natiegebonden
elementen’ leiden hem naar iets heel anders en wel naar het nationalisme: ‘Dit “nationalisme” is trouwens een
voorwaarde voor het “inter-nationalisme”. Men kan het ene niet tegenover het
andere stellen.’ (p. 237) Wellicht vindt Jef dat een geslaagd voorbeeldje
van dialectiek, andere mensen zullen het een sofisme noemen.
Daarna is Turf niet meer te stoppen. De linkse
politiek moet voortaan in de koelkast gestopt worden, aldus de gewezen
voorzitter van de KPB. ‘First things
first: aan de orde is de confederalisering van ons land (…). Concreet: ik heb
in 2010 voor N-VA gestemd, en zal dat nog doen (…)’ Verbazing alom! Maar niet getreurd. Eens Vlaanderen vrij
is zal hij de linkse politiek weer uit zijn koelkast halen en ‘de strijd helpen voeren voor een sociaal,
democratisch en vooruitstrevend Vlaanderen en wellicht tegen de N-VA. Het is
het onbegrip voor deze dialectiek die vele linksen in Vlaanderen hindert en hen
belet een rol te spelen die eigen zou moeten zijn aan de linkerzijde (…)’ (p.240-243) Hmmmm, hebben we niet altijd al gezegd dat de dialectiek van de KP’ers langs
geen kanten deugt?
Flor Vandekerckhove
Jef
Turf, Memoires – Van kernfysicus tot Vlaams communist -. Lannoo, 280 p., 24,99
euro, ISBN 978 94 014 0511 9
Wie op een van onderstaande labels drukt, vindt elders in de blog nog soortgelijke stukken.
Ico Maly leverde een proefschrift af over de achterliggende ideologie
van de N-VA in het algemeen en die van Bart De Wever in het bijzonder. De
uitgeverij EPO maakte er een boek van en dat boek is op vele vlakken van grote
betekenis. Niet in de laatste plaats omdat niet-academici, zoals ik, daardoor
in staat gesteld worden de filosoof Maly te volgen op de vele wegen die hij
inslaat om een ideologie te doorgronden.
