IN 2018 vertaal ik een gedicht van James Wright: Lying in a Hammock at William Duffy’s Farm in Pine Island, Minnesota⇲. In 2020 leer ik nog een Wright kennen, die heet Franz, ook een Amerikaan, ook een dichter; ook van hem vertaal ik een gedicht: Home for Christmas⇲. Later verneem ik dat James en Franz vader en zoon zijn.Vooral Franz weet me met z’n poëzie te raken. Home for Christmas boeit me ook omdat het een prozagedicht is, genre dat ik in dat jaar beter wil leren kennen. Dus schaf ik me zijn Kindertotenwald aan en vertaal twee fragmenten⇲ die me in mijn interesse bevestigen. Daarna vertaal ik Bees of Eleusis⇲, Can You Say that Again⇲, One Hundred And First Reason To Stay In Your Room⇲. Op Youtube staan nóg twee door mij vertaalde gedichten uit Kindertotenwald, The Peyote Journal Breaks Off⇲ en Dead Seagull⇲, daar hoor je me mijn vertaling ook voorlezen, naast het door Franz Wright onwaarschijnlijk mooi gedeclameerde origineel en dat alles gelardeerd met muziek van David Sylvian.
ZO’N LANGE INLEIDING om iets te zeggen over de memoires van Liberty Kovacs, echtgenote van James, moeder van Franz.’ (°)
De eerste zin die ik onderstreep luidt vertaald: ‘Ik vond dat zijn talent te groot was om door een huwelijk te worden beperkt’, maar trouwen doen die twee toch, wat een drama inleidt dat in de kindertijd wortelt, evengoed aan zijn kant als aan de hare: ‘De aanleg van mijn familie was genetisch geladen voor angstgevoelens, fobieën, zware depressies, manische depressies en alcoholisme, waardoor onze zoons kwetsbaar werden voor deze aandoeningen en verslavingen. (…) Daarnaast waren er de omgevingsfactoren van ontbering (economisch, sociaal en psychologisch) en misbruikrelaties in al onze gezinnen.’
Echtgenoot James — Jim — gaat zijn duivels met alcohol te lijf en met… poëzie. ‘De combinatie van alcohol en depressie maakte de donkere, boze demonen in zijn ziel los. Het schrijven van poëzie was een groot deel geworden van zijn ritueel om de innerlijke chaos te beheersen’ en ‘Dichter zijn was zijn rol, zijn identiteit en zijn verdedigingsmechanisme. Al het andere in zijn psyche moest buiten zijn bewustzijn worden gehouden, tenzij het in een gedicht kon worden omgezet.’ Zij van haar kant ‘verviel in de traditionele rol van vrouw en moeder, een van mijn overlevingsmechanismen.’
Het gaat van kwaad naar erger: ‘Hij zakte dieper weg in een depressie en uitte suïcidale gedachten. Tijdens het rijden dreigde hij verschillende keren uit de auto te springen. Het dwangmatige stappen tellen, de depressie met zelfmoordgedachten en de toenemende woede werden enigszins verlicht door zijn drankgebruik, maar daarna kwam de woede terug.’ Zelf is ze in elk decennium wel drie tot vijf jaar in therapie geweest: ‘Zelfs tegen het einde van de zeventig loop ik nog tegen een obstakel aan dat diep in mijn psyche verborgen zit.’ Er volgt een echtscheiding en we volgen Liberty verder op haar weg, als moeder, als patiënte — ze krijgt o.a. elektroshocks — maar ook als psychiatrisch verpleegkundige in wording, want dat is wat ze gaat studeren.
Ze beschrijft de invloed van al die miserie op haar kinderen, Marshall en Franz. Miserie die zich voortzet na de scheiding en haar relatie met een nieuwe partner: ‘De zaden van onze ontevredenheid waren al vroeg in ons leven geplant in onze individuele families en culturen, en we hebben allebei onze eigen conflicten in ons huwelijk opnieuw beleefd – onbewust en onverwacht op het moment dat we elkaar ontmoetten.’
Net als vader James wordt zoon Franz drankverslaafd. (°°) Hij vindt uiteindelijk soelaas bij de Anonieme Alcoholisten. ‘Hij zocht hulp in psychotherapie en in medische behandelingen voor de bipolaire episoden en paniekaanvallen waar hij vaak last van had, en bezocht ook bijeenkomsten van de Anonieme Alcoholisten.’ (…) ‘Dit is nu zijn familie en hij hoort daar thuis.’ In 2004 schrijft Franz' moeder: ‘Franz heeft elke ochtend de mis bijgewoond en twee keer per dag AA-vergaderingen, soms vaker.’
En hoe vergaat het moeder Liberty Kovacs? Op latere leeftijd studeert ze af aan de Universiteit van Californië, waar ze theorieën over familie en daaraan gekoppelde therapieën bestudeert: ‘De vaardigheden heb ik gebruikt bij het doorvoeren van veranderingen in de zorg en behandeling van psychiatrische patiënten in ziekenhuizen en in de verpleegpraktijk.’
Flor Vandekerckhove⇲
De eerste zin die ik onderstreep luidt vertaald: ‘Ik vond dat zijn talent te groot was om door een huwelijk te worden beperkt’, maar trouwen doen die twee toch, wat een drama inleidt dat in de kindertijd wortelt, evengoed aan zijn kant als aan de hare: ‘De aanleg van mijn familie was genetisch geladen voor angstgevoelens, fobieën, zware depressies, manische depressies en alcoholisme, waardoor onze zoons kwetsbaar werden voor deze aandoeningen en verslavingen. (…) Daarnaast waren er de omgevingsfactoren van ontbering (economisch, sociaal en psychologisch) en misbruikrelaties in al onze gezinnen.’
Echtgenoot James — Jim — gaat zijn duivels met alcohol te lijf en met… poëzie. ‘De combinatie van alcohol en depressie maakte de donkere, boze demonen in zijn ziel los. Het schrijven van poëzie was een groot deel geworden van zijn ritueel om de innerlijke chaos te beheersen’ en ‘Dichter zijn was zijn rol, zijn identiteit en zijn verdedigingsmechanisme. Al het andere in zijn psyche moest buiten zijn bewustzijn worden gehouden, tenzij het in een gedicht kon worden omgezet.’ Zij van haar kant ‘verviel in de traditionele rol van vrouw en moeder, een van mijn overlevingsmechanismen.’
Het gaat van kwaad naar erger: ‘Hij zakte dieper weg in een depressie en uitte suïcidale gedachten. Tijdens het rijden dreigde hij verschillende keren uit de auto te springen. Het dwangmatige stappen tellen, de depressie met zelfmoordgedachten en de toenemende woede werden enigszins verlicht door zijn drankgebruik, maar daarna kwam de woede terug.’ Zelf is ze in elk decennium wel drie tot vijf jaar in therapie geweest: ‘Zelfs tegen het einde van de zeventig loop ik nog tegen een obstakel aan dat diep in mijn psyche verborgen zit.’ Er volgt een echtscheiding en we volgen Liberty verder op haar weg, als moeder, als patiënte — ze krijgt o.a. elektroshocks — maar ook als psychiatrisch verpleegkundige in wording, want dat is wat ze gaat studeren.
Ze beschrijft de invloed van al die miserie op haar kinderen, Marshall en Franz. Miserie die zich voortzet na de scheiding en haar relatie met een nieuwe partner: ‘De zaden van onze ontevredenheid waren al vroeg in ons leven geplant in onze individuele families en culturen, en we hebben allebei onze eigen conflicten in ons huwelijk opnieuw beleefd – onbewust en onverwacht op het moment dat we elkaar ontmoetten.’
Net als vader James wordt zoon Franz drankverslaafd. (°°) Hij vindt uiteindelijk soelaas bij de Anonieme Alcoholisten. ‘Hij zocht hulp in psychotherapie en in medische behandelingen voor de bipolaire episoden en paniekaanvallen waar hij vaak last van had, en bezocht ook bijeenkomsten van de Anonieme Alcoholisten.’ (…) ‘Dit is nu zijn familie en hij hoort daar thuis.’ In 2004 schrijft Franz' moeder: ‘Franz heeft elke ochtend de mis bijgewoond en twee keer per dag AA-vergaderingen, soms vaker.’
En hoe vergaat het moeder Liberty Kovacs? Op latere leeftijd studeert ze af aan de Universiteit van Californië, waar ze theorieën over familie en daaraan gekoppelde therapieën bestudeert: ‘De vaardigheden heb ik gebruikt bij het doorvoeren van veranderingen in de zorg en behandeling van psychiatrische patiënten in ziekenhuizen en in de verpleegpraktijk.’
Flor Vandekerckhove⇲
(°) Liberty Kovacs. Liberty’s Quest. The Compelling Story of the Wife and Mother of Two Poetry Prize Winners, James Wright & Franz Wright. 424 pp. Robert Read Publishers. 2008.
(°°) Mocht iemand denken dat Franz al die drank nodig heeft om tot grote kunst te komen, weet dan dat Franz Wright daar anders over denkt: ‘In mijn vorige leven, toen ik dronk, schreef ik tien gedichten per jaar; toen ik herstelde, kon ik tien gedichten per maand afmaken. En het zijn betere gedichten.’ Franz Wright in The Harder They Fall: Celebrities Tell Their Real-Life Stories of Addiction and Recovery, Gary Stromberg, Jame Merrill, Hazelden Publishing, 2007.
(°°) Mocht iemand denken dat Franz al die drank nodig heeft om tot grote kunst te komen, weet dan dat Franz Wright daar anders over denkt: ‘In mijn vorige leven, toen ik dronk, schreef ik tien gedichten per jaar; toen ik herstelde, kon ik tien gedichten per maand afmaken. En het zijn betere gedichten.’ Franz Wright in The Harder They Fall: Celebrities Tell Their Real-Life Stories of Addiction and Recovery, Gary Stromberg, Jame Merrill, Hazelden Publishing, 2007.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten