In scène gezet of niet (II)

DE beroemdste oorlogsfoto ooit is er een van Robert Capa⇲, foto gemaakt aan het begin van de Spaanse Burgeroorlog, The Falling Soldier⇲. We zien het moment van de inslag van een kogel op een loyalistische soldaat, of althans: dat denken we. De foto verschijnt in 1936 in de krant en is inmiddels tot kunst verheven: The Metropolitan Museum of Art⇲ is de trotse eigenaar van een gelakte en door Capa ondertekende afdruk.

Is de foto in scène gezet? Daar is altijd al veel om te doen geweest. De Brusselse fotograaf Max Pinckers⇲ heeft er, zoals zovelen voor hem, onderzoek naar gedaan (°) — beter gezegd: hij heeft onderzoek naar al die onderzoeken gedaan en schrijft daar nu een stuk over in de krant (°°). Daarin zet hij de verschillende onderzoekingen en meningen naast elkaar, ik leer eruit dat de foto wel degelijk in scène gezet werd. Pinckers draait er een theorietje rond: ‘Iconische foto’s staan voor een gebeurtenis die ze niet letterlijk afbeelden. Hun functie is emblematisch⇲, zoals bij monumenten. De symbolische waarde overstijgt ruimschoots de feitelijke situatie. Ze worden collectief ervaren en maken geen aanspraak op een enkelvoudige waarheid. Bij the falling soldier kiezen we simpelweg voor het betere verhaal, met name dat dit de toevallig perfect getimede opname is van een man die zijn lichaam verlaat.’  Ik denk dat Pinckers daarin wel gelijk heeft. Tegelijkertijd denk ik dat het weer eens aantoont dat je niets voor ‘enkelvoudig waar’ mag aannemen en al helemaal niet als het oorlogsfotografie betreft. Sapere aude! Durf te denken!
Dat ik daar vandaag over schrijf, heeft een bijbedoeling. In mei 2018 postte ik al een stukje dat soortgelijke vragen stelt, maar dan over foto’s die in vredestijd gemaakt werden, een iconische foto van Ruth Orkin⇲ (1921-1985) en een van H. Armstrong Roberts⇲ (1883-1947), ’t zijn twee foto’s die de male gaze⇲ belichten, en die het nadenken over iconische foto’s zeker kunnen bevorderen, je moet maar eens kijken naar In scene gezet of niet, waaraan ik nu het cijfer 1 toegevoegd heb: ‘In scene gezet of niet (1)’⇲.

Flor Vandekerckhove⇲

(°) Max Pinckers & Sam Weerdmeester. CONTROVERSY. 16 pp. Lyre Press⇲, 2017. Controversy werd gefotografeerd tijdens artist in residence bij arteventura, Spanje, juni 2016. Met teksten van Lars Kwakkenbos. An Introduction  Three Thoughts on ‘Controversy⇲,  José Manuel Susperregui, In Search of the Location of Robert Capa’s Falling Soldier, Hans Durrer, What We See in a Picture is What We Bring to It⇲.

(°°) Max Pinckers. De controverse rond iconische foto’s. In de zomerreeks De foto van je leven. DS zaterdag 14 juli 2024.