 |
Links: kaft van de eerste Fantômas, illustratie van een anonieme kunstenaar (1911). Midden: Le retour de la flamme, René Magritte, (1943). Rechts: Coverbeeld van Arno’s Oostende Bonsoir, Danny Willems (2019). |
‘Vermaard om zijn ongrijpbaarheid
glipte hij over de grenzen van de burgerlijke moraal.
Hij spotte met de canons van de goede smaak,
hij tartte de gortdroge scheidingslijnen
tussen hoge en lage cultuur.'
21 mei — Tania gaat dingen voor d’r paard kopen, ik weersta niet aan de nieuwe biografie van René Magritte. (°) Daarna zien we elkaar weer aan ’t Stil Ende in Brugge. Ik toon haar het boek. Al bladerend blijft mijn oog hangen aan Le retour de la flamme (1943). (°°) In het boek staat het schilderij naast een erg gelijkende cover van Fantômas, tijdschrift uit 1911. De surrealisten zijn fan van zo’n dingen, zo ook René Magritte. Hij schildert een kopie, bloem vervangt mes. Ik citeer uit het boek:
Fantômas was een fenomeen. Vermaard om zijn ongrijpbaarheid glipte hij over de grenzen van de burgerlijke moraal. Hij spotte met de canons van de goede smaak, hij tartte de gortdroge scheidingslijnen tussen hoge en lage cultuur. Zijn fanbasis was buitengewoon. Franz Kafka was een Fantômas-fan. Guillaume Apollinaire stichtte de Société des Amis de Fantômas, met Pablo Picasso, Max Jacob en Maurice Raynal. Blaise Cendrars verklaarde dat ‘Fantômas de Aeneis van onze tijd is’. Robert Desnos componeerde de ‘Ballade van Fantômas’ om te worden uitgevoerd voor de radio, onder regie van Antonin Artaud en met muziek van Kurt Weil. Raymond Queneau overwoog om een Vie de Fantômas te schrijven. (…) Man Ray maakte een portretfoto van Raymond Queneau die hij ‘Fantômas-on-the-run’ noemde (…)
Tania zegt dat Arno zich wellicht met die Fantômas verwant voelde. Uit haar telefoon roept ze de hoes op van Oostende Bonsoir↗︎ — nou breekt mijn klomp! — Danny Willems↗︎ toont Arno op het Oostendse strand, evengoed gemaskerd, evengoed met buishoed; herken ik niet de pitteleir↗︎? Is het Willems’ bedoeling Arno uit te beelden als De intrede van Fantômas in Oostende?
Ik had hier↗︎ al iets met die mooie fotoreeks gedaan, maar de Fantômasgelijkenis was me toen niet opgevallen. Nu valt er niet meer naast te kijken. Ik googel op ‘Arno Fantômas’, ’Danny Willems Magritte’ en soortgelijke combinaties. Niets. Nergens vind ik informatie over de fotosessie. Ik vat mijn zoektocht samen: Arno had wel degelijk iets met René Magritte, maar hij had nog veel meer met het maskerende Oostende van James Ensor↗︎. De twijfel slaat toe, temeer daar ik een andere foto van Willems ontdek: zelfde strand, ook iemand met buishoed, nu met onderschrift Maria Kolegova. Songs inspired by James Ensor. Die foto vind ik ook op de vinyl-LP ‘Masqué: Songs inspired by James Ensor’, waarop ondermeer een bijdrage van Arno.
Is de overeenkomst Fantômas - Le retour de la flamme - Oostende Bonsoir dan toeval? En is dat dan een niet toevallig toeval? Is dat het soort toeval waarvan surrealisten smullen, omdat het een waarheid blootlegt die niet eerder bestond?
Weet je wat, ik vraag het Danny Willems zelve. En omdat ik niet weet of hij zal antwoorden, leg ik mijn oor ook te luisteren bij JP↗︎, Frank Vermang↗︎, Laurentius↗︎ en Jo Clauwaert↗︎; overlevenden van de r&r-scene, rockers die ooit in mijn vuurtorenlicht terechtgekomen zijn.
Reacties: JP Boentges verwijst naar de clip Oostende Bonsoir van Jaco Dormael (cinematografie van Juliette Van Dormael), dat een zeer Oostende by night gehalte heeft: https://m.facebook.com/permalink.php story_fbid=10157309650689476&id=87431449475
Laurentius denkt Ensor: ‘Hoe ouder Arno werd , hoe meer hij zich in Ensor verdiepte.’
Frank Vermang denkt Spilliaert: ‘Hubert Decleer (RIP 2021), Arno's vriend, oud-leraar zedenleer en eerste muzikale mentor, vermoedde dat de hoes alludeerde aan 'De Nacht' van Léon Spillaert. Decleer zag er echter ook een verwijzing in naar de documentaire film 'Patience, Patience, T'iras au Paradis’. (bron: 'Den Athenee', ed sept-okt-nov 2019)'
Laurentius denkt Ensor: ‘Hoe ouder Arno werd , hoe meer hij zich in Ensor verdiepte.’
Frank Vermang denkt Spilliaert: ‘Hubert Decleer (RIP 2021), Arno's vriend, oud-leraar zedenleer en eerste muzikale mentor, vermoedde dat de hoes alludeerde aan 'De Nacht' van Léon Spillaert. Decleer zag er echter ook een verwijzing in naar de documentaire film 'Patience, Patience, T'iras au Paradis’. (bron: 'Den Athenee', ed sept-okt-nov 2019)'
Ook fotograaf Danny Willems stuurde me een antwoord:
Dag Flor, Met belangstelling heb ik je Fantômastekst gelezen. Het is verleidelijk om in je verhaal mee te gaan en het te beamen. Helaas is het in werkelijkheid anders gegaan en berust Oostende Bonsoir op toeval zoals je zelf suggereert.
Zoals alle projecten die ik samen met Arno creëerde zijn we van een vaag idee vertrokken. Deze keer hadden we ons door het trio Spilliaert, Ensor en de zee laten inspireren. Bij Ensor pikten we de buishoed van de centrale man op het schilderij ‘de Intrige’. Arno wou een Ensoriaans carnavalmasker maar ik koos voor het stoere effect van een Zorro-bandietenmasker. Bij Spilliaert lag de keuze van zee, zonsondergang en lange schaduwen voor de hand.
Op een mooie namiddag midden april 2019 zijn we naar de kust gereden. Het weer zat mee en een koude strakke wind blies het strand zandstralend vlak. Op een terras dronken we een enkel wijntje tot de zon op de gewenste hoogte stond en gingen toen aan het werk. Arno’s lange regenjas maakte zijn silhouet af. Ik fotografeerde vanuit een laag camerastandpunt zodat Arno’s gestalte gepromoveerd werd. Eerst liet ik Arno met zwaaiende armen en grote passen over het strand stappen en later, tegen zijn goesting in, liet ik hem dansen. Het resultaat was prachtig en de visual Oostende Bonsoir was geboren.
Inderdaad de gelijkenis met Fantômas is sprekend maar berust op toeval maar een prachtig toeval. Vanaf nu kan ik Oostende Bonsoir niet meer losmaken zonder aan het Fantômasverhaal te denken. Oostende Bonsoir of De intrede van Fantômas in Oostende? Misschien is Fantômas Arno en Arno Fantômas, of is het toeval? Arno?
Groet, Danny.
(°) Alex Danchev (†), afgewerkt door Sarah Whitfield. Magritte. Een leven. Vertaald door Alex van Ginneken. 558 p. Uitg. Unieboek / Het spectrum A’dam. 2022.
(°°) Ik herinner me het doek van de Magrittetentoonstelling die we enkele jaren eerder in Brussel bezocht hebben. Het was me toen opgevallen omdat het palet ervan danig verschilde van wat we als Magritte herkennen. In de biografie lees ik nu dat ik dat goed gezien had: ‘In 1943 begon hij aan zijn ‘Renoir-periode’, waarin hij de werkwijze (en het palet) van de late Renoir overnam, om een beetje plezier in de wereld te brengen zoals hij beweerde.’ p.13-14.
(°°) Ik herinner me het doek van de Magrittetentoonstelling die we enkele jaren eerder in Brussel bezocht hebben. Het was me toen opgevallen omdat het palet ervan danig verschilde van wat we als Magritte herkennen. In de biografie lees ik nu dat ik dat goed gezien had: ‘In 1943 begon hij aan zijn ‘Renoir-periode’, waarin hij de werkwijze (en het palet) van de late Renoir overnam, om een beetje plezier in de wereld te brengen zoals hij beweerde.’ p.13-14.
*** Kijk op FaceBook ook eens naar
Geen opmerkingen:
Een reactie posten