Toen Charlotte M. Wilson (1854-1944) in een Amerikaans rusthuis stierf was
ze net geen negentig geworden. Weinig medebewoners zullen geweten hebben wie
deze dementerende bejaarde was.
Haar militante leven had zich immers vele decennia eerder in het
Verenigd Koninkrijk afgespeeld en haar geschriften waren later nooit herdrukt
geworden. Daarenboven had ze, ook
in haar thuisland al, afstand genomen van het anarchistische gedachtegoed dat
ze in haar jeugd verdedigd had.
Op de universiteit van Cambridge viel
Charlotte (die toen nog haar eigen naam droeg: Martin) al vlug van het
ouderlijke geloof af. Ook begon de
jonge vrouw, afkomstig uit de zgn. betere kringen, zich het lot van haar
minderbedeelde seksegenoten aan te trekken. Een en ander viel samen met de morele verontwaardiging van
nog andere intellectuelen die in 1884 de Fabian Society oprichtten. Ze installeerde bij haar thuis een
eigen studiekring die zich boog over de (toen nog niet in het Engels vertaalde)
werken van Marx en Proudhon. Al schrijvend introduceerde ze ook het
anarchistisch communisme van Propotkin in Groot-Brittannië.
In 1886 organiseerden de Fabians een
bijeenkomst waarop vertegenwoordigers van de verschillende socialistische
groepen zich konden uitspreken voor of tegen de oprichting van een politieke
partij naar Europees model. William Morris verdedigde daar, samen met
Charlotte, de stelling dat socialisten zich verre van de verkiezingsstrijd
moesten houden: '(...) Omdat geen enkele
politieke partij kan bestaan zonder compromissen en toegevingen, waardoor onze
opvoedingstaak zou verhinderd worden en onze principes verduisterd, zou het een
verkeerde stap zijn voor Socialisten om deel te nemen aan
parlementsverkiezingen.'
De anti-parlementairen werden in een
stemming met twee tegen één verslagen en de Fabians gingen de weg op die de
Britse arbeidersbeweging sindsdien is blijven opgaan. Wilson stapte uit de leiding, maar bleef wel lid van de
Fabians en ze bleef ook deelnemen aan de publieke activiteiten ervan.
Het daaropvolgende decennium concentreerde
ze zich op het lanceren van het anarchisme in Engeland. In 1885 was ze al betrokken bij het eerste
Britse libertaire tijdschrift. Ze
stichtte later ook Freedom, het blad
dat in oktober 1886 zijn eerste nummer gedrukt zag en dat ook vandaag nog altijd
bestaat (www.freedompress.org.uk). Uitgever Wilson wist bekende namen te
strikken voor haar blad, o.a. Peter Kropotkin en Bernard Shaw.
Ziekte verwijdert haar van de krant en in
1895 geeft ze het blad voorgoed uit handen. Tot 1906 houdt ze zich verre van de publieke debatten en
wanneer ze in dat jaar de draad weer opneemt, keert ze niet terug naar de
anarchisten, maar naar de Fabians.
Ze zet zich in voor het vrouwenstemrecht en wordt in 1911 opnieuw in de
leiding van de Society verkozen.
Later wordt ze ook lid van de Independent Labour Party, een voorloper
van het huidige Labour.
Freedom
Press, dat Charlotte Wilson, op het einde van de
XIXde eeuw opgericht heeft, bestaat vandaag nog steeds. Meer dan tien jaar
geleden bezocht ik de uitgeverij, gelegen in het hart van de Londense wijk
White Chapel. Het rook er naar oud papier. Ik kocht er het boekje ‘Anarchist Essays’ (*) waarin de
uitgeverij elf artikels van Charlotte Wilson gegoten heeft en geraakte er in
gesprek met een oude anarchist, een professor sociologie op rust, die er op een
stel jonge meiden stond te wachten die van hem een rondleiding wilden
krijgen. Of hoe oud en jong daar bijeen
kwamen in een muf riekende kamer.
Flor Vandekerckhove
(*) 'Anarchist Essays' (ISBN 0 900384 99 9)
van Charlotte Wilson werd in 2000 uitgegeven door Freedom Press. Het boekje (95
ps) werd geredigeerd door Nicolas Walter en verscheen in de reeks Anarchist
Classics.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten