Poëzie op muziek en muziek op poëzie (de inventaris)

 In wijzerzin startend bovenaan links: (1) de hoes van Léo Ferré chante Baudelaire; (2) Allen Ginsberg en Paul McCartney brengen American Skeletons ten gehore; (3) Het is in 2022 vijftig jaar geleden dat Ginsberg The Fall Of America publiceerde, voor de gelegenheid hebben 20 artiesten er hun muziek aan toegevoegd; (4) eigen bodem: Jan Ducheyne en Noodzakelijk Kwaad.

Toen ik Tom America en de spaanders van Delphines koekoeksklok↗︎ publiceerde, koppelde ik daar impliciet (en op FB zelfs expliciet) een boodschap aan: 

‘Ik wil meer weten over dichters en muzikanten die poëzie op muziek zetten. Wie heeft daarmee geëxperimenteerd? Wie gaat daarin het verst? Zijn er bijzondere plaatopnames die u me wil aanraden? Heeft u weet van een essay over het onderwerp? Bestaat er een website die zich in de materie specialiseert?’. 

Ik kreeg veel antwoorden, zoveel dat ik ze in dit aparte stukje inventariseer, zodat ik ze desgewenst gemakkelijk kan oproepen. Veel antwoorden dus. In de eerste plaats van Tom America↗︎ zelf, die 1 en ander over zijn eigen evolutie schrijft: 

‘Léo Ferré leerde me dat je op bezoek moet gaan bij schrijvers en dichters. ik hoorde L'Étranger van Ferré/Baudelaire↗︎, gedicht in vraag en antwoord, licht en geheimzinnig als de wolken. Geen rijm! geen refrein! Alleen ontwikkeling. Ferré durfde het ook aan een hele lp aan een enkele dichter te wijden! Ongezien in ons taalgebied. Dus werkte ik vanaf '94 aan gedichten van Jan Hanlo, wat in 1997 de (nog gezongen) cd tjielp tjielp↗︎ opleverde. Maar de spraak lag al op me te wachten. Speech Melody ontstond zo'n beetje in 1986 met Steve Reichs sublieme Different Trains↗︎, daar kwam ik pas een eind in de jaren ’90 achter, toen ik zelf al aan het experimenteren was met spraak readymades, zoals een toespraak van een Nederlandse politicus, de Brinkman Shuffle↗︎.

Ook Christine Pire↗︎ wijst naar Ferré. Wat me naar de collectie van EPM↗︎ voert: 152 titels, sommige met meerdere CD’s in de hoes, keuze van dichters te over, gezongen door de grootsten van het Franse chanson. Lieven Vanhoutte↗︎ zegt Leonard Cohen↗︎; Thomas Weyts↗︎ openbaart me het bestaan van Rebellion - Jack Hammer Sings And Reads Songs And Poems Of The Beat Generation↗︎. JP Boentges↗︎ brengt Gavin Friday in stelling die samen met Howie B een stukje van Ginsbergs Fall Of America op muziek zet. Wat me naar verschillende muzikanten leidt die op de machtig mooie 50th Anniversary Musical Tribute↗︎ muziek toevoegen aan gedichten uit deze gevierde bundel (daar vallen waarlijk parels van combinatie muziek-poëzie te rapen). Wat me er opeens aan herinnert dat er van Ginsbergs gedicht Wichita Vortex Sutra een compositie voor piano↗︎ bestaat, geschreven door de grote Philip Glass. En godver, da’s waar ook: hoeveel genoegen heb ik niet beleefd aan de samenwerking van Paul McCartney en Ginsberg die in 1993 A Ballad of American Skeletons↗︎ op ’t podium neerzetten! Nog namen die Boentges laat vallen: Patrick Fitzgerald en Jim Carroll. Zelf wil ik nog Finnegans Wake van James Joyce aan het lijstje toevoegen. Ge kunt zeggen dat Finnegans geen poëzie is, mja, maar wat is het wel? In elk geval wordt dat werk in toenemende mate op muziek gezet in een indrukwekkend en almaar uitdijend project van woord & muziek: Finnegans Wake, de gezongen versie↗︎. Stefaan Pennynck↗︎ brengt me weer naar Vlaanderen met Jan Ducheyne en Noodzakelijk Kwaad↗︎. En ten slotte: Bob Dylan is zo’n apart geval dat ik hem zelfs niet in deze inventaris opneem, maar wat zeker niet mag ontbreken is een aanrader van Tania Menu↗︎. Zij leert me de postpunkband Dry Cleaning kennen. Frontvrouw Florence Shaw declameert op afstandelijke wijze gevonden poëzie↗︎, terwijl de achter haar staande muzikanten hartstochtelijk uit de bol gaan in Magic of Meghan↗︎.

Flor Vandekerckhove↗︎

P.S.: Geert Viaene↗︎ meldt dat de Poëziekrant een artikel publiceert over de poëtische mogelijkheden van het lied. Omdat ik bovenstaand stukje expliciet schrijf als leidraad, verwijs ik tegelijk naar de bron van het Poëziekrantartikel. Yke Paul Schotanus: Singing as a figure of speech, music as punctuation: A study into music as a means to support the processing of sung language. Die studie (464 pp!) is helemaal te downloaden (heb ik zonet gedaan). Schotanus is echt wel de specialist terzake, hij schreef ook het instructieboek Song- en liedteksten schrijven: van cabaret tot rock↗︎.