Succesvolle popsongs van een onbestaande band

The Velvet Sundown, met zanger Gabe Farrow, gitarist Lennie West, bassist-synth artist Milo Rains, en percussionist Orion "Rio" Del Mar. De band bestaat niet, de genoemde muzikanten bestaan evenmin.

TERWIJL IK deze zomer de confrontatie met de machinerieën van intelligentie (AI)⇲ aanging, ontplofte er in de popcultuur een bom. In enkele maanden tijd maakte The Velvet Sundown drie complete albums. En met succes, op Spotify⇲ brachten die 'langspeelplaten' intussen meer dan 1.400.000 abonnees op. Alleen…  The Velvet Sundown bestaat niet en de jonge mannen die de band vormen… bestaan evenmin. Muzikanten, muziek, liedjesteksten, foto’s… het is allemaal vrucht van AI. 

In de pop reageert men strijdvaardig. Hier⇲ luistert een stemmencoach naar de vocalist van die Velvet Sundown en neen, hij kan de stem niet als vals ontmaskeren, maar hij vertelt intussen ook welke voordelen een zanger van vlees en bloed heeft. Wat hij zegt laat me trouwens denken aan wat Nick Cave lang geleden al schreef. Ik ga dat hier niet reproduceren, maar ’t is zeker waard om nog eens te lezen: Computers mankeren het lef⇲. De redenering van Cave komt erop neer dat we bij bijzonder waardevolle muziek meer doen dan alleen maar luisteren. Bij uitbreiding: bij waardevolle literatuur doen we meer dan alleen maar lezen, bij een schilderij doen we meer dan alleen maar kijken… We bewonderen in al die kunstuitingen hoe iemand het lef heeft het menselijk tekort te transcenderen. (°)
Ook wat Sons Of Legion⇲ doet vind ik interessant. Die twee coveren Dust on the Wind⇲, nummer van die onbestaande Velvet Sundown. Ze zijn daarmee wellicht de eerste menselijke band die een nummer covert dat geschreven en uitgevoerd is door AI. Waarmee ze op hun manier doen wat Kenneth Goldsmith⇲ aan literatoren aanraadt te doen. (°°) 
Intussen zijn er ook al die zich specialiseren in het ontmaskeren van de fake popzangers op YouTube. Voor zover ik dat kan beoordelen doet die kerel van Wings of Pegasus⇲, zelf gitarist, dat bijvoorbeeld voorbeeldig.
Flor Vandekerckhove⇲

(°) Het laat me denken aan een oude discussie in de Nederlandse literatuur, Vorm of vent⇲. Misschien moet ik daar eens over schrijven en dat vervlechten met de hedendaagse AI-thematiek. Het laat me ook denken aan wat filosoof Greg Houwer hier⇲ over lichamelijkheid schrijft: Bewustzijn is een sociaal ding. Een prachtige song, een prachtig kunstwerk, een prachtig verhaal raakt ons juist omdat wij als luisteraar, toeschouwer, lezer… een lichaam hebben en de maker eveneens. We ervaren het lichaam (de pijn, kwellingen, vreugde, worsteling, twijfels…) van de maker. Zolang AI geen lichaam heeft, kan het ons niet op die menselijke manier raken. 

(°°) Iets nieuws maken is niet langer relevant, zegt Goldsmith. Maak datgene wat je vindt op ’t internet relevant, verplaats het, herschik het, verpest het, breng het samen. Schakelt dat de kunstenaar uit, zoals zovelen denken? Niet volgens Goldsmith: de ene herschikt het zo, de andere doet het anders, een derde doet er nog iets anders mee. 

Dingen die voorbijgaan en dingen die niet komen

Links: Les idées claires (50 x 60 cm. 1958) van René Magritte.
Rechts: Aan de rotsblokken van de oostelijke strekdam in Oostende.

‘Alles wat we zien, verbergt iets anders. 

We willen altijd ontdekken wat er verborgen is 

achter wat we zien.’ 

(René Magritte)

Dingen — Op 7 juli 2007 (7,7,7, inderdaad), halverwege mijn dagelijkse wandeling, zat ik op het strand, geleund tegen zo’n rotsklomp aan de oostelijke strekdam in Oostende. Alles was als altijd — zon, zee, zand, zonnehoed — en ik dacht aan dingen die voorbijgaan. Maar die dag, toen ik opstond om de terugweg aan te vatten, en om me heen keek, zag ik dat het toch ietwat anders was. Ik kon er niet meteen de hand op leggen, maar toen ik het uiteindelijk toch deed, begreep ik dat het intussen 8 augustus 2008 geworden was (8, 8, 8, inderdaad.) Ik haastte me naar huis, schoor mijn wilde haren, nam een douche, zette mijn baret op en wachtte op dingen die gingen komen. Ze kwamen niet. Niemand zei iets. Ik kan je verzekeren dat je daarna anders kijkt naar dingen die voorbijgaan. 

Flor Vandekerckhove⇲

P.S. Iemand meldt me: 'In 2007 werd het oude oosterstaketsel afgebroken en pas in 2008 werd gestart met de bouw van de oostelijk strekdam.' Godver, denk ik, 't zal dat geweest zijn.

GESPREKKEN MET POLLEKE (2024) is een e-boek van Flor Vandekerckhove. 129 bladzijden, geschreven in het grensgebied tussen proza en poëzie. Waarbij het de lezer toekomt te oordelen of de schrijver de grens al eens oversteekt. Dingen is zo’n verhaal op de grens tussen poëzie en proza. Zoals alle e-boeken van De Lachende Visch is ook GESPREKKEN MET POLLEKE gratis voor elkeen die erom vraagt. Schrijf naar liefkemores@telenet.be⇲ (vermeld de titel) en vind het boek meteen in uw mailbox.

Die Klavierspielerin en La pianiste, kritisch versus ideëel

Het is niet voor ’t eerst dat ik over De Pianiste van Elfriede Jelinek schrijf. De eerste keer was dat in Lezen en schrijven in termen van de Tour de France⇲. Daar keken toen nogal wat mensen naar, wellicht komt dat door de titel. De tweede keer was het in Het einde van de film is niet het einde van het boek⇲. Daar keken al veel minder mensen naar. 
Vandaag nog eens over Die Klavierspielerin en La Pianiste (en dus over Jelinek en Haneke). Links: Elfriede Jelinek, rechts Michael Haneke.

NADAT IK tot mijn verwondering gezien/gelezen had dat de film, La Pianiste, en de roman, De Pianiste, verschillend eindigen, ging ik op zoek naar wat anderen ervan zeiden. Blijkt dat er meer aan de hand is dan alleen maar 't schuiven met beelden.
Andrea Bandhauer⇲ (°) ‘() mijn interpretatie van deze scène [het einde van de film] komt deels overeen met het einde in de roman: "Erika weet welke richting ze op moet. Ze gaat naar huis () "Naar huis" gaan is de enige oplossing die ze zich kan voorstellen. ()’ (°) Dat is in tegenspraak met hoe hoofdrolspeler Isabelle Huppert het einde ziet, einde dat ze in de film zelf vertolkt. Op YouTube⇲: zegt ze: ‘We weten niet waar ze heengaat, maar ze gaat er resoluut naartoe en ze leeft.’
Jean Wyatt⇲, die een psychoanalytische lezing van de film geeft, volgt Huppert: ‘Op de dag van het studentenrecital () blijft Erika alleen achter in de foyer nadat het publiek de zaal is binnengekomen en steekt ze zichzelf in de linkerbovenborst, waarna ze de concertzaal uitloopt, de straat op en uit het filmbeeld verdwijnt. Is dit gewoon weer een zelfverminking? Of een zelfmoordpoging? Zal Erika sterven? Of verlamt Erika haar arm? Waar gaat ze heen? De kijker mag speculeren over verschillende mogelijke uitkomsten.’ (°°)
Waaruit blijkt dat het filmverhaal niet langer het werk van auteur Jelinek is. Banhauer: ‘Hupperts gezichtsuitdrukkingen vormen zo'n prominent onderdeel van de film dat La Pianiste een werk wordt van drie auteurs: een schrijver, een regisseur-auteur (Haneke schreef het scenario zelf) en een actrice. Zoals Jelinek zelf opmerkt: “De acteurs in deze film slagen erin hun gezichten om te zetten in een script.” Jelinek vergelijkt de Erika uit de film met haar eigen hoofdpersoon en zegt: “Deze film geeft dit personage Erika Kohut, dat werkelijk onwaardig en belachelijk is, haar waardigheid terug.” (…) de Erika uit de film krijgt een individualiteit die het personage in de roman volledig mist. Ik zou willen stellen dat de verfilming van de roman door Haneke en Huppert inderdaad een aantal opvattingen doet herleven, zoals die over de zuiverheid van muziek en de waardigheid van individueel lijden. Deze opvattingen zijn cruciaal in een burgerlijke maatschappij en worden in de roman van Jelinek volledig gedeconstrueerd.’
Er wordt een verschil in esthetische visie zichtbaar tussen Jelinek en Haneke/Huppert, misschien zelfs een verschil in maatschappijvisie. In een interview⇲ zegt Jelinek: ‘Ik ben beter in staat de maatschappij vanuit een negatief perspectief te bekritiseren.’ En ook: ‘Verlossing is de specialiteit van andere auteurs () Mijn schrijven, mijn methode, is gebaseerd op kritiek, niet op utopisme.’ Dan is Haneke wel anders. Is hij utopisch? Banhauwer weer:’Haneke zelf wijst op de rol van de muziek in zijn film: "Grote muziek overstijgt lijden en specifieke oorzaken. Die Winterreise overstijgt ellende, zelfs in de gedetailleerde beschrijving ervan." In de film is "de vraag of muziek de gezonde kant van Erika's psyche vertegenwoordigt of haar verdringing slechts ondersteunt" volkomen legitiem ()’. Niets daarvan bij Jelinek. Banhauwer verwijst naar Elizabeth Wright (°°°) ‘die laat zien hoe de culturele canon, met name muziek als het meest geïdealiseerde symbolische discours, evenals de "edelste" culturele heiligdommen van Oostenrijk, bekritiseerd worden in Jelineks tekst.’ De schrijver bevestigt dit in het al eerder vermeldde interview⇲: ‘Juist omdat de positieve clichés in ons land zo verstikkend zijn, heb ik geprobeerd de negatieve kant ervan te belichten: de verloochening van hun libido door honderden vrouwelijke pianoleraressen.’ Verder zegt ze: ‘Mijn teksten beperken zich tot het analytisch, maar ook polemisch (sarcastisch) weergeven van de gruwelen van de werkelijkheid.’ De interviewer vraagt: Zit er achter de beschrijving van een pathologisch geval niet een veroordeling van de Oostenrijkse muziekcultuur?’ Jelinek:  ‘Ja, precies. De verafgoding van de hoge muziekcultuur, waar het land van leeft (denk aan hoe deze grote meesters vaak tijdens hun leven werden behandeld, en hoe hedendaagse kunstenaars worden behandeld!), en waarmee die wordt gekocht. Inderdaad, de Hegeliaanse meester-knechtverhouding. De hoge cultuur is de meester, de vrouwelijke pianoleraressen zijn de dienstmeiden. Ze hebben geen recht op enige creatieve energie, zelfs niet op een eigen leven (ik heb dit in de tekst tot het uiterste doorgevoerd).’
Flor Vandekerckhove⇲

(°) Andrea Bandhauer: Michael Haneke’s La Pianiste:  An Adaptation of Elfriede Jelinek’s  The Piano Teacher. In Literature & Aesthetics 16(2) December 2006.
(°°) Jean Wyatt deed iets soortgelijks als Bandhauer in 'Jouissance and Desire in Michael Haneke’s The Piano Teacher.' 
(°°°) Hier⇲.

Schrijven. Soms valt het echt wel tegen

Het schilderij vond ik op Why Keep Going? | Albert Camus & The Absurd Explained⇲. Nergens vind ik de naam van de schilder. Is ’t een product van artificiële intelligentie? De quote van Jim Jarmusch⇲ indachtig, laat ik me erdoor inspireren: ‘Niets is origineel. Steel alles wat je inspireert of je verbeeldingskracht aanwakkert. Verslind oude films, nieuwe films, muziek, boeken, schilderijen, foto's, gedichten, dromen, willekeurige gesprekken, architectuur, bruggen, straatnaamborden, bomen, wolken, watermassa's, licht en schaduwen. Selecteer alleen dingen die direct tot je ziel spreken, steel ze. Als je dit doet, zal je werk (en diefstal) authentiek zijn. Authenticiteit is van onschatbare waarde; originaliteit is onbestaand. (…) Onthoud sowieso altijd wat Jean-Luc Godard zei: ‘Het gaat er niet om waar je dingen vandaan haalt - het gaat erom waar je ze heen brengt.’

SOMS kom ik ’s morgens moe uit bed, zoals ik dat ook vandaag weer doe. Dan weet ik dat de dag moeilijk wordt. Zo’n dag mist inspiratie. Dan bieden klavier en scherm me gegarandeerd géén hulp. Door ’t raam turen helpt evenmin, niets helpt. Binnenblijven is op zo’n dag geen optie. Ik verlaat huis, straat, wijk en trek het ongewisse tegemoet. Ik volg contouren die nergens heen leiden. Is ’t de wind die me een richting toewaait? Is ’t de zee die ik daar, in vele tinten grijs, achter me laat? Is ’t een duin dat ik zo doelloos, in vele tinten duisternis, betreed? Wie weet — ik niet. Ik trek verder, terneergeslagen, moe, de blik neerwaarts. Op ’t einde van zo’n dag sta ik nergens, zo ook vandaag weer. Ik weet niet eens wiens schilderij me vandaag zo voortjaagt. Heb ik waarlijk zo'n colbertjasje aan en waarom draag ik geen baret, als altijd? Op zo'n dag valt het schrijven echt wel tegen. Zwaar, zwaar, zwaar, ge hebt geen idee. (Flor Vandekerckhove⇲)

Mia Doornaert en een quote van Mary McCarthy

OVER MIA Doornaert heb ik al veel geschreven: Sigaretten en linkse moves⇲; Hoe mateloos irritant is ze⇲; De iron lady van de journalistiek en haar trotskist⇲; Mia pimpt haar chaneljasje⇲… Dat volstaat wel, vind ik, daar hoef ik niets aan toe te voegen. Wat uiteraard niet wil zeggen dat Doornaert niet langer schrijft. ’t Wil evenmin zeggen dat mijn oog niet langer op haar stukjes valt. Nieuws valt er evenwel niet meer te melden, ze gaat maar door & door met haar partijdig riedeltje. Wanneer ik weer eens zo'n opiniestukje van haar aantref, dwalen mijn gedachten altijd af naar een quote van Mary McCarthy⇲. ’t Wordt tijd dat ik die woorden eens opschrijf, dan geraak ik er misschien vanaf. Zegt Mary McCarthy: Every word she writes is a lie, including “and” and “the”. (Elk woord dat ze schrijft is een leugen, inclusief ‘en’ en ‘de’.) Mary McCarthy zei het over Lillian Hellman⇲ die haar erom voor de rechtbank daagde. De zaak sleepte jarenlang aan. Hellman overleed in 1984, wat een punt achter de rechtszaak zette. Meer over de quote staat hier in de Britannica⇲. 

Flor Vandekerckhove⇲

Met een patina ontstaan door ouderdom en verwaarlozing

DIE TWEE, rechts van mij, herinner ik me niet, toeristenkinderen wellicht. Op de achterkant: Paul, Daniëlle, 1958. Ik ben negen. Rechts bovenaan zie ik enkele gevels van de Golfstraat. Daar vang ik ook een glimp op van de kleine tankwagen van mijn vader, Marcel Mazout. De camion staat in de Garre van Cornelis⇲, nu Hasseltstraat. Op de plek waar iemand ons gedrieën fotografeert, werkt men momenteel een flatgebouwtje af, Hasseltstraat 10 (‘k ben er speciaal voor naartoe gefietst. Veldwerk!) 
Ik herinner me de padvindersriem. Wat hij hooghoudt is niet mijn broek, maar mijn imago. Op de gesp staat BE PREPARED. Zo’n riem bereid je voor op ’t ergste. Dat komt door de beugel waaraan je een zakmes hangt of een set eetgerei, samen te vatten als klinkklank. Impressionant wanneer je te vierklauw over ’t erf draaft, achternagezeten door roodhuiden die bijvoorbeeld Paul en Daniëlle heten.
Doordat de wereld een dorp is, wordt mijn riem nu te koop⇲ aangeboden in Amerika. Paul? Daniëlle? Ik lees de advertentie: Oude, versleten, leren padvindersriem en gesp. Heeft een patina dat alleen ontstaan is door ouderdom en verwaarlozing. 144.12 €, verzendkosten 17.65 €. Verzonden vanuit de Verenigde Staten. 

Patina ontstaan door ouderdom en verwaarlozing? Slaat evengoed op mijzelf. Be prepared!

Flor Vandekerckhove⇲

GAUW! is het eerste boekje dat ik schreef nadat ik eind 2013 besloot alleen nog digitaal te publiceren. Het verhaal, waarin ik over mijn kindertijd vertel, verscheen als e-boekje in 2014. Gaandeweg leerde ik meer over elektronisch schrijven. Het verhaal werd daardoor in opeenvolgende edities korter, ik voegde er links aan toe, waardoor lezers nu ook naar liedjes uit die tijd kunnen luisteren en herschreef het verhaal helemaal in een door mijzelf bepaalde vorm met strenge regels die ervoor zorgen dat het verhaal tegemoet komt aan de verwachtingen van internetlezers: kort, eenvoudig, erg geschikt voor wie, zoals ik, een korte spanningsboog heeft… Zoals alle e-boeken van Uitgeverij De Lachende Visch is ook deze vijfde editie van GAUW! gratis voor wie erom vraagt. Doe het via liefkemores@telenet.be en de meiden van De Weggeefwinkel zorgen ervoor dat het boekje meteen in je mailbox valt.

Roek of kraai

VANAF EEN BANK op de Spinoladijk kijk ik uit over zand en zee. Aan de vloedlijn een staak. Op de staak een vogel. Ik zit te ver om kraa of raa te horen, kraai of roek. Een kraaienbek is zwart, de bek van roek is grijs, ik zit te ver om het te zien. Mensen wandelen langs de vloedlijn, soms vóór de staak, soms erachter. Kraai trekt het zich niet aan, roek evenmin. Dan is ‘t tijd om weer eens op te stappen. Aan de vloedlijn zie ik dat de kraai geen kraai is en de roek geen roek. ’t Is een zwarte muts op een staak. Sea and shore lees ik op de muts. Die woont daar. (Flor Vandekerckhove⇲)

Roek of kraai is een vignet. 't Is ook beperkt tot een paragraaf. In 2022 publiceerde uitgeverij De Lachende Visch een e-boek van me met honderd zo’n eenparagraafverhalen, met een inleiding van mijn oud-leraar Nederlands Alfons Vandenbussche.

De e-boeken van De Lachende Visch zijn gratis voor wie erom vraagt. Het boek wordt u per e-mail toegestuurd. Vraag erom via liefkemores@telenet.be↗︎

Waarom deze schrijver liever gaat wandelen

(De foto van Susan Sontag is van Peter Hujar.)

DE AUTEUR stelt zijn boekje voor. Op de boekenmarkt creëert hij een verkoopmoment. Sociale en andere media maken er gewag van, waardoor hij zijn situatie in het literaire veld verstevigt. Alleen… Dat boekje is een verschrikking. ’t Is slecht gezet, slecht vormgegeven, ’t staat vol slordigheden en het niveau van de verhalen is dat van een te lang uitgevallen schoolopstel. 

De auteur weet dat, ‘k heb het hem gezegd. (Nu spreekt hij niet meer tegen mij.) Mijn kritiek houdt hem niet tegen om tot de verkooppromotie over te gaan, waarmee hij ’t woord van Russell Edson⇲ bevestigt: ‘De literaire gemeenschap is in belangrijke mate een sociale club. () Je moet niet alleen schrijven, je moet ook een sociaal wezen zijn. Het sociale deel is waarschijnlijk het belangrijkste. Wie een prettig persoon is, hoeft zelfs niet echt goed te schrijven om een schrijfcarrière te hebben.’
Zelf ga ik liever wandelen. Wie een boek van mij wil lezen moet er mij om vragen. Dat is afwijkend gedrag, dat besef ik, en ik denk daar uiteraard wel eens over na. Het dichtste bij een verklaring⇲ kom ik in een stukje waarin ik een herwerking van mijn roman Amandine aankondig. ’t Komt ook, zo dien ik daaraan toe te voegen, doordat ik een luie donder ben, verstoken van enig talent voor sociabiliteit. 
Vandaag lees ik bij Susan Sontag⇲ nog iets wat ’t kan verklaren: ‘Voor zover hij serieus is, komt de kunstenaar voortdurend in de verleiding de dialoog met het publiek te verbreken. Stilte is de verste uitloper van die terughoudendheid () [D]oor te zwijgen bevrijdt hij zich van de slaafse gebondenheid aan de wereld, die verschijnt als beschermheer, cliënt, consument, antagonist, arbiter en verdraaier van het werk.’ (°) Als dat waar is, uit het zich bij mij in profane wandelingen, waarbij het helende ruisen van de zee de plaats inneemt van het lawaai van de boekenmarkt die ik negeer.

Flor Vandekerckhove⇲

(°) Styles of Radical Will. Susan Sontag⇲, in The Aesthetics of Silence. 1969. Uitg. Picador USA. 288 pp. 

Van het ene beeld naar het andere

NADAT IK me al wandelend een genuanceerde mening over de boycot van Lava Shani⇲ gevormd had, stootte ik thuis op een foto die me van gedacht deed veranderen. Lava Shani⇲ schudt de hand van onze premier, rode neus, geel strikje. De Wever was er speciaal voor naar Duitsland gereisd⇲. Daar noemde hij de beslissing, om de dirigent uit Gent Festival van Vlaanderen te weren, racistisch en antisemitisch. ’t Is een gebruikelijke en weerzinwekkende tactiek⇲ van volksmenners om links in een kwaad daglicht te plaatsen. Weg waren, als bij toverslag, al mijn nuances. Ik verfrommelde mijn gewogen mening en mikte die recht in de papiermand. Mijn ongenuanceerde mening was nu: laat ons die boycot gewoon onverminderd doorvoeren. Wat een foto al niet vermag!

Waardoor ik nu onverhoeds zonder tekst zit, zonder onderwerp zelfs. Ik schart⇲ in mijn haar en stoot al schartend op een persiflage van Nighthawks, meesterwerk van Edward Hopper⇲. ’t Is niet de eerste persiflage van Nighthawks en ’t zal ook niet de laatste zijn. Bekend is bijvoorbeeld de Boulevard of Broken Dreams van Gottfried Helnwein⇲ en ook dat schilderij gaf weer aanleiding tot interpretaties⇲. Volgens mij kun je daar een heel boek mee vullen (wellicht bestaat het al.)
Vandaag toon ik Nighthawks van Marco van Bergen, een mens die ik niet ken, maar ’t kan deze⇲ zijn. De man met het wapen is William S. Burroughs⇲. Charles Bukowski⇲ kijkt door het raam en aan de toog zit Tom Waits⇲. Alle drie kijken ze me recht in de ogen, zeggend: laat je niet van de wijs brengen, man, draai er literatuur van. Wat ik bij deze ook doe. Bij ChatGPT gaan ze vroeg moeten opstaan, zeg ik, om beter te doen!
Flor Vandekerckhove⇲

Jonathan is zijn naam

ELKE DAG dacht ik: nog een beetje geduld, ‘t schiet me wel weer te binnen. Dat deed het niet en na veertien dagen vroeg ik ChatGPT naar ‘de persoonlijke eigennaam van een meeuw, personage uit een wellicht Engelstalig fictiewerk, voorgaande eeuw.’ ChatGPT antwoordde meteen: Jonathan.
Zo heet voortaan ook de meeuw die zich dagelijks komt voeden aan de restanten van Pollekes voederbakje, restjes die ik voor Jonathan op het muurtje leg. Wanneer ik ’s morgens mijn kamervenster opentrek, zit hij al te wachten. ’t Is een mantelmeeuw, een kleine (met gele poten in volwassenheid) of een grote (roze poten), dat moet ik nog eens goed bekijken, ik denk gele. 
Jonathan komt,  zegt Wikipedia⇲, van Jonathan Livingston Seagull⇲ (1970), titel van een boek van de Amerikaan Richard Bach⇲. ’t is een dierenfantasie over een filosofische meeuw die graag vliegt (de schrijver was piloot), maar wordt verstoten. Hij verandert in een zwerver, sterft, en in postume fantasiescènes leert hij steeds meer wijsheid. 
Meeuwen wekken bij ons, kustbewoners, tegenstrijdige gevoelens op. ’t Zijn wel ónze vogels — Vlaanderen, de meeuw! de kreet is hier niet uit de lucht — maar ’t zijn ook lastposten: ze schijten op onze hoofden, doorprikken vuilniszakken en stelen de frieten uit je frietzak. Ik heb het allemaal al meegemaakt. Ze zijn ook inspirerend, kijk maar: Vijf geïnspireerd door meeuwen⇲.
Flor Vandekerckhove⇲

P.S.: Martin Heylen schrijft me: 'De lp “Jonathan Livingston Seagull” is de moeite. Het titelnummer was een hit.' Christine Pire zegt: 'Nu blijf ik heel de dag met dat nummer in mijn hoofd zitten.'

Jonathan Livingston Seagull⇲ Ik lees dat boek niet, ’t is me te newageachtig, maar ik denk wel dat de naam Jonathan in die tijd door de luchten gonsde. Tegen eind 1972 waren er een miljoen stuks gedrukt en in 1973 was er de film. De Nederlandse vertaling⇲ van het boek is uitgeput. Ik noem mijn meeuw naar zijn beroemde soortgenoot.

Clément for president !

clément for president gonst het plots in republikeinse kringen

Misschien is ’t ietwat goedkoop van mij om op deze prinsenhistorie in te gaan, daar staat tegenover dat ik er met zo'n oneliner als eerste literatuur van maak. Oneliners? Vergelijk ze met piano-oefeningen van de pianist, kleiwerkjes van de beeldhouwer, ’t schetsboek van de tekenaar… We doen het om de stiel goed in de vingers te houden. Tegelijk maken ze deel uit van mijn zoektocht naar geschikte literaire vormen voor internetlezers die, zo heet het, vluchtig over je tekst surfen, scrollen en swipen. 

Mijn poëtische oneliners voldoen aan strenge vormvereisten, ze zijn altijd één lijn, 17 lettergrepen, geen leestekens, geen kapitalen. De oneliner komt uit het niets en verdwijnt daar ook weer in. Er is ook al een boekje van gemaakt. Zoals alle e-boeken van De Lachende Visch is ook dit boekje gratis voor elkeen die erom vraagt. Schrijf naar liefkemores@telenet.be⇲ (vermeld 2HONDERD) en vind het boek meteen in je mailbox. (Flor Vandekerckhove⇲)

Schrijven vanuit een donkere kelderverdieping van onbekende diepte

CLOSE READING is ook nauwlettend luisteren, in dit geval naar wat de schrijver zegt in Haruki Murakami and Jazz⇲: 

‘Een mens is als een huis met twee verdiepingen. De benedenverdieping is voorzien van een hall en een woonkamer. Op de eerste verdieping zijn de kamers van de gezinsleden. Ze genieten ervan daar naar muziek te luisteren en boeken te lezen. Op de eerste ondergrondse verdieping bevindt zich een ruïne, gevuld met herinneringen van mensen. Op de tweede ondergrondse verdieping is er een ruimte gevuld met duisternis. Hoe diep die is? Niemand weet het. Door af te dalen naar de eerste ondergrondse verdieping, kunnen mensen verhalen en muziek schrijven. Maar ik geloof niet dat dergelijke werken de harten van mensen raken. Dat zei F. Scott Fitzgerald al: “Als je een verhaal wilt vertellen dat anders is dan andere, gebruik dan woorden die anders zijn dan andere.” De muziek van Thelonious Monk is zo uniek dat we niet kunnen geloven dat hij zijn muziek op populaire instrumenten zoals de piano speelde. De diepte van dit soort kunst kan de harten van mensen raken. Deze kunstenaars vonden een manier om af te dalen naar de tweede ondergrondse verdieping.’

Murakami’s beeldspraak herinnert me aan Vijf kelderverhalen⇲ die ik in 2014 postte. Nu ik ze herlees, zie ik nogal wat onvolkomenheden, maar onderstaande, korte passage wil ik toch graag aan de vergetelheid ontrukken:

MAMA DRAAIDE het slotje om en ik begon aan mijn ontdekkingsreis. Mijn tactiek was simpel, zoals je dat van zo’n jong kind ook wel verwacht. Ik keek en keek en keek en fantaseerde wat ik zag. Spinnen die daar wel degelijk waren, kregen al gauw gezelschap van een muis die daar misschien ook was en van een rat die er hopelijk niet was. Die beesten werden gevolgd door mollen, regenwormen, varkens, katten, honden, slangen, een aapje dat op een miniversie van King Kong leek, twee krokodillen die uiteraard via het riool in de kelder terecht kwamen en elkaar gelukkig meteen opaten, een kelderkip met vier poten, inktvissen die niet alleen op eigen kracht uit zee kwamen maar ook veelarmig door onze straten kropen tot ze via ’t keldergat naar binnen gleden, haaien, boze wolven die sneeuwwitje opgegeten hadden, vette waterkoeien waarvan een mens zich afvraagt hoe die door dat keldergat geraakt waren, groene strandarenden, gore reptielen allerhande die ik wel kon tekenen maar niet benoemen en die vanuit exotische streken op de geur van zonneolie afkwamen, lieve eenhoorns die me toelachten, domme emoes die een kolkend geluid maakten… Alles passeerde de revue, een opzienbarende stoet van mogelijkheden en onmogelijkheden, die me vreemd genoeg niet belette op de keldertrap in slaap te vallen.

Flor Vandekerckhove⇲

Elk najaar schrijf ik een ietwat langer essay. Dat van 2022 heette ‘Als de muziekwijze verandert, wankelen de stadsmuren’ en dat cirkelde rond Allen Ginsberg. In 2024 liet ik me inspireren door het maquis. 'Velerlei maquis' is een essay waarin een periode uit het het werk van Charles Baudelare, Paul van Ostaijen en Bob Dylan belicht wordt, meer bepaald de tijd waarin ze hun werk in het verborgene (het maquis uit de titel) produceerden. Maar in 2023 ging ik in dialoog met 'Haruki Murakami over schrijverschap'. Zoals al de e-boeken van uitgeverij De Lachende Visch is ook dat essay 'over schrijverschap' gratis voor wie erom vraagt. Er is een PDF-versie en het is ook beschikbaar in EPUB. Ernaar vragen doe je via liefkemores@telenet.be⇲. De Weggeefwinkel zorgt ervoor dat het dezelfde dag nog in je mailbox valt.

Herinneringen oproepen, voor ze me ontglippen

Midden: Koen († 24 december 1974). Rechts: JP († 12 april 2024).

GEEN VAN BEIDEN kan ik ernaar vragen, ze zijn overleden, Koen⇲ lang geleden al en JP⇲ verleden jaar. Wat betekent dat ik alleen maar mijn geheugen kan inroepen. Erg betrouwbaar is dat niet, daarvan getuigen nogal wat blogposten die ik nadien moest corrigeren, iets wat ik samenvat in Bedrieglijke herinneringen⇲.
We waren leeftijdsgenoten en kwamen halverwege de jaren zestig vanuit Bredene in Oostende terecht, waar we gelijktijdig de moderne afdeling van het college aanvatten. We werden in toenemende mate makkers, iets wat totterdood heeft voortgeduurd, wat merkwaardig is, want ik heb geen talent voor vriendschap⇲.
Waarom begin ik daar nu over? Gisteren fietste ik naar de bib in Mariakerke - mooi weer - en terugkeren deed ik via het Maria-Hendrikapark, - ‘het bosje’. Op een bank aan het Spiegelmeer genoot ik een wijl van zon, rust, stilte en stelde ik me vragen over het beeld in ‘t midden van die vijver, figuur die de zon op 't hoofd torst; beeld, dacht ik verkeerd, dat ik daar altijd had weten staan. Tienermeisjes liepen rondjes, lerares keek toe. Waardoor ik aan de tijd terugdacht dat JP, Koen en ik de surveillanten van ’t college wijsmaakten dat we, per uitzondering, ’s middags thuis gingen eten. Gedrieën trokken we dan naar ’t bosje, waar we ons in ’t gras uitstrekten en ouwehoerden over echte en vermeende onrechtvaardigheden. Momenten die ik tot de mooiste van mijn puberteit reken, lente in de lucht, lente in ons leven. 

Is het iets wat we regelmatig deden? Is ’t maar één keer gebeurd? Waren we echt gedrieën? Was 't eens met deze, dan weer met gene en is mijn herinnering eigenlijk een selectie? Is 't überhaupt wel gebeurd? Zestig jaar later durf ik niets nog met zekerheid te stellen en, zoals gezegd, aan hen kan ik het niet meer vragen.
Flor Vandekerckhove⇲

Nergens vind ik ter plekke enige toelichting bij het monument in ’t midden van het meer. Thuis googel ik het beeld  en zie dat het daar nog niet stond toen JP, Koen en ik er kwamen spijbelen. Een Katrien vertelt er hier⇲ bijzonder lyrisch over: ‘In het midden van het Spiegelmeer verrijst het sculptuur ZON Anima/Animus (een werk van Johan Tahon, °1965) subtiel uit het water, de wolken omhelzend, de zon op het hoofd, de blik voor eeuwig naar de hemel gericht. Het bronzen beeld (acht meter hoog) is geënt op de plek en het elliptische meer. Het is een anker, een baken, een spiegelbeeld in het Spiegelmeer. De plaatsing van het beeld was een huzarenstukje. Het staat op een sokkel in het Spiegelmeer en het bovenste gedeelte werd op 14 januari 2013 met een Seaking helikopter geplaatst. Het was een symbolische neerdaling van de nieuwe Zon op het meer.’

Droom jij zwartwit of in kleuren?

Wanneer ik me bij 't ontwaken een droom herinner, maak ik enkele notities. Naderhand maak ik er een tekst van. Deze nieuwe droom leert me dat ik in kleuren droom, iets wat me tot gisteren onbekend was.

IN DE LUCHTHAVEN van Zaventem wacht ik op iemand die me onbekend is. Vreemd genoeg is die onbekende ook mijn echtgenote. Opdat ik haar zou herkennen maakt ze in het vliegtuig een schilderijtje. Op oker achtergond komt een groen vlak en daarin krast ze kapitalen die samen niet echt een herkenbaar woord vormen. Die manier van doen heeft als neveneffect dat ik nu weet dat ik in kleuren droom, iets wat ik gisteren nog niet wist. Het schilderijtje doet hoe dan ook zijn werk en ik herken tussen de passagiers meteen mijn onbekende echtgenote. Thuis vertel ik mijn ouders dat ik voortaan ook tijd met de echtgenote zal doorbrengen. Enthousiast zijn ze niet, maar ze begrijpen het wel. ’s Avonds is er een feest met veel percussie, ik veronderstel dat ik daarin de sound van het onbekende thuisland van mijn echtgenote herken. (Flor Vandekerckhove⇲)

Horror op de Oostendse Oosteroever

 Tekening Jo Clauwaert

VOOR EEN SCHRIJVER heeft het nog weinig zin om bijvoorbeeld een horrorverhaal te produceren. Artificiële intelligentiesystemen doen zoiets in minder dan geen tijd. Vraag aan ChatGPT: Kunt u me een horrorverhaal leveren met twee protagonisten, De laatste Vuurtorenwachter en een escort. Hij redt haar van ‘het kwaad’ door erover te schrijven. Het verhaal dient zich in minder dan honderd woorden op Oostendse Oosteroever af te spelen. ChatGPT heeft daar geen minuut voor nodig: 

In de luxe nieuwbouwwijk Oostendse Oosteroever dwaalde de escort door duistere straten. Plots voelde ze de ijzige hand van ‘het kwaad’. Haar hart bonsde, haar ademhaling versnelde. De Laatste Vuurtorenwachter zag haar angst en pakte zijn pen. Hij begon te schrijven over haar angst, haar strijd, de duisternis die haar omringde. Terwijl hij schreef, vervaagde de duisternis. Dankzij zijn woorden kon de escort ontsnappen uit de greep van het kwaad. Schrijven had haar gered. 

(ChatGPT heeft in deze Oosteroever-reeks al beter gedaan, vind ik. Hieronder staat wat ik ervan maak)

Horror

om de brode

presenteert ze zich 

vanaf haar balkon op het twaalfde

aan de Baelskaai

iedereen kan haar zien staan

dat valt ook Bram Stoker op

auteur van Dracula 

en tweedeverblijver

die naar ’t strand aan ’t wandelen is

hij haast zich naar de lift

om de escort ervan te overtuigen

aan te pappen met de graaf

en held van zijn verhaal 

wat van haar een vampier zou maken 

ik kom tussenbeide 

om de escort te redden van het kwaad

en schrijf een bordje 

dat aan de liftdeur hangt

en waarop staat

lift exclusief voor ondoden

niet ernstig zich onthouden

Flor Vandekerckhove⇲

OP ’T EINDE van 2020 ontwierp ik een nieuwe manier van schrijven⇲. Horror is op die manier geschreven. Mij kwam het toen ook toe deze nieuwe manier een naam te geven, alsmede er de vereisten van in steen te beitelen: proza in de vorm van een vers, afgekort provovers (mv. provoverzen? de beoefenaar ervan: een provoversaal?) Dat provovers werd door mij geijkt in vier geboden. (1) het provovers is een drabble, het telt exact honderd woorden, titel niet inbegrepen; (2) de titel van het provovers bestaat uit één woord; (3) leestekens ontbreken, alsook kapitalen (behalve als het een eigennaam betreft); (4) de vorm van het provovers kenmerkt zich door lijnafbrekingen, dermate georganiseerd dat ze het lezen faciliteren. Visueel maken die lijnafbrekingen er een vrij vers van — een proza+ — dat de lezer kan savoureren als ware ’t eenvoudige poëzie van het soort dat een spreker gemakkelijk parlando ten gehore brengt. Bij uitgeverij De Lachende Visch verscheen in 2023  Gesprekken met Polleke, een verzameling van vijftig prozagedichten en vijftig dergelijke provoverzen. Zoals alle e-boeken van De Lachende Visch is ook Gesprekken met Polleke gratis. Mail erom (vermeld de titel en zeg of je ’t in pdf of epub wilt hebben): liefkemores@telenet.be⇲.

Succesvol schrijver en marxist in de XXIste eeuw

De schrijfster in 'Sally Rooney on Writing with Marxism⇲.'

Sally Rooney⇲ (°1991) is een jonge Ierse, succesvolle schrijver, ‘de eerste grote millennial-romanschrijfster’. Haar boeken halen massale oplagen, worden vertaald, ook in het Nederlands, en ze is een marxiste. Ze is begaan met vragen over de sociale klasse waarin zij zich als schrijver bevindt; ze is zich bewust van de machteloosheid van de roman die deel uitmaakt van de wareneconomie; de handelingen en interacties van haar personages worden bepaald, zegt ze, door de klasse waartoe ze behoren. Ze werd in 2018 geïnterviewd tijdens het Louisiana Literature Festival in Denemarken, waar je haar over dat alles kunt horen prakkiseren: Sally Rooney on Writing with Marxism⇲. In dat filmpje zegt ze ondermeer: ‘Ik weet nooit hoe ik dat marxistische raamwerk kan doen passen met de fictie die ik schrijf. Ik weet niet wat het betekent om een marxistische roman te schrijven. En ik zou het graag weten.’ Nadat ik dat filmpje bekeken heb, denk ik dat de Franse auteur Édouard Louis⇲ daarin een veel interessanter pad bewandelt, hij zegt: ‘Zolang een groot deel van de boeken alleen bestemd blijft voor de bevoorrechte klasse, zolang ze een kaakslag blijft voor mensen zoals mijn moeder (), mag de literatuur ten onder gaan. Ik zal onverschillig aan haar sterfbed staan.’

Sally Rooney is ongetwijfeld slimmer dan ik, ze heeft langer gestudeerd, meer gelezen en dieper nagedacht dan ik, maar al dat prakkiseren over de marxistische roman is volgens mij toch bezijden de kwestie. Er bestaan uiteraard wel allerhande tendensromans⇲, maar niets zegt dat een marxist daaraan moet participeren. Zelf volg ik singer-songwriter - en trotskist - Dave Van Ronk⇲ die zei: ‘’t Is niet omdat je een linkse meubelmaker bent, dat je linkse kasten moet maken.’⇲ Van Ronk benadrukt daarmee dat schrijven ook een kwestie van ambacht is. Ook Victor Serge⇲ is daar in zijn Memoirs of a revolutionary⇲ duidelijk over, weze het dat hij de kwestie vanuit een andere hoek benadert, de creatieve kant: 

‘Dichters en romanschrijvers zijn geen politieke wezens omdat ze in essentie niet rationeel zijn. () De kunstenaar () graaft voortdurend naar zijn materiaal in het onderbewuste, in het voorbewuste, in intuïtie, in een lyrisch innerlijk leven dat nogal moeilijk te definiëren is; hij weet niet met zekerheid waar hij naartoe gaat of wat hij creëert. Als de personages van de romanschrijver echt leven, functioneren ze zelfstandig, tot een punt waarop ze hun auteur uiteindelijk verrassen; en soms is hij behoorlijk perplex als hij hen moet classificeren in termen van moraliteit of maatschappelijk nut. Dostojevski, Gorki en Balzac brachten, allen liefdevol, criminelen tot leven die de Politieke Mens liefdeloos zou neerschieten.’

Er bestaat geen marxistische roman, er bestaat wel een marxistische literaire kritiek⇲. Die levert een bepaalde manier om bijvoorbeeld een roman te bespreken. Een klassiek voorbeeld is de brief van Friedrich Engels aan auteur Margareth Herkness⇲; in de Sovjet-Unie was Alexandr Voronski⇲ een interessante marxistische criticus (hij werd door Stalin vermoord); dichter bij ons heeft Ernest Mandel een indrukwekkende kritiek van de misdaadroman⇲ geschreven. Maar dat alles is wat de criticus over romans zegt. Dat mag interessant zijn en wetenswaard, maar 't is wel praat achteraf. Daar heeft de schrijver niets mee van doen: ‘For us there is only the trying, the rest is not our business.’ (T.S. Eliot.)

Flor Vandekerckhove⇲

Schrijft Sally Rooney zo goed als de verkooppraatjes beweren? Romans moeten natuurlijk verkocht worden en recensenten zijn daarin ook maar pionnen. Ik ga die romans van Rooney niet lezen, ik voel de nood niet, maak er geen tijd voor, vraag me trouwens af wanneer mensen dat allemaal doen. Ik vind ook dat schrijvers veel te veel met romans bezig zijn; elektronische literatuur is, vind ik, veel interessanter, daar valt een literaire weg te ontdekken naar 'mensen die geen boeken lezen'. 

Op ’t net kun je ook andere teksten van Sally Rooney vinden, zoals een memoir betreffende haar deelnames aan wedstrijden in welsprekendheid, Even if you beat me⇲, en een interessant essay: Misreading Ulysses⇲. Twee Nederlanders bekritiseren hier op YouTube⇲ een uur lang haar roman ‘Normale mensen’.  Tetterende Nederlanders, ge moet er tegen kunnen, maar ze fileren wel, in close reading, heel dat boek.